بوک بیلدینگ (Book Building) روشی برای عرضه اولیه سهام (IPO) در بازار بورس است که با استفاده از آن می‌توان به فرآیند کشف قیمت عرضه اولیه پرداخت. بوک بیلدینگ در ایران بر مبنای دامنه قیمتی پیشنهادی سازمان بورس و قیمت‌های ثبت شده خریداران در این دامنه، انجام می‌شود. در این فرآیند سرمایه‌گذاران حقیقی بورس در تعیین قیمت سهام جدید نیز نقش دارند. در ادامه‌ی سلسله مقالات آموزش مفاهیم بورس، به بررسی حالت‌های مختلف بوک بیلدینگ و روش کشف قیمت از طریق سفارشات ثبت شده سرمایه‌گذاران خواهیم پرداخته و مثال‌های متعددی را در این زمینه بررسی خواهیم کرد.
اولین مرحله، انتشار آگهی عرضه اولیه با روش بوک بیلدینگ از طریق بورس یا فرابورس و اطلاع‌رسانی آن توسط کارگزاری‌ها است. ساعت دقیق ثبت سفارش و سایر موارد ضروری از طریق پیام ناظر در روز عرضه، اطلاع‌رسانی می‌شود. به جز ساعت دقیق عرضه، سایر اطلاعات مهم در این آگهی که ۴۸ ساعت پیش از عرضه اولیه شرکت جدید اطلاع‌رسانی می‌شود، عبارتند از:
در تصویر زیر، آگهی عرضه اولیه سهام آسیاتک به روش «بوک بیلدینگ» یا «ثبت سفارش جهت کشف قیمت» را مشاهده می‌کنید.
در مرحله دوم، باید سفارش خود را با توجه به حداکثر سهمیه هر کد حقیقی و حقوقی در سامانه آنلاین کارگزاری وارد کنید. برای خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ باید تحلیل درستی نسبت به ارزش ذاتی سهام جدید باشید. در غیر این صورت:
گاهی، قیمت خرید در روش بوک بیلدینگ متاثر از هیجانات سرمایه‌گذاران در بازار است. به عنوان مثال، اگر نگاه اکثریت بازار به عرضه اولیه جدید مثبت باشد، تنها با انتخاب سقف قیمت، به شما عرضه اولیه تعلق می‌گیرد. اگر نگاه بازار به سهام جدید منفی باشد نیز امکان متضرر شدن شما با ثبت سقف قیمت در سفارش وجود خواهد داشت.
در مرحله سوم Book Building، سفارشات ثبت شده از نظر قیمت و حجم بررسی می‌شوند تا بر اساس شرایط مختلفی که در ادامه به ذکر آنها می‌پردازیم، تعداد سهام اختصاص داده شده به هر کد معاملاتی مشخص شود. افراد در عرضه سهام به روش بوک بیلدینگ، قیمت‌های مختلفی ثبت می‌کنند. علاوه بر این، اگر تعداد شرکت‌کنندگان بیشتر از حجم سهام عرضه شده باشد، باید سازوکارهای مشخصی برای تقسیم سهام به کار گرفته شود.
در ادامه ۵ حالت مختلف بوک بیلدینگ برای اختصاص سهام را بررسی خواهیم کرد.
در حالت اول، حجم سفارشات در سقف قیمت بیشتر از حجم سهام قابل عرضه است.
اگر سرمایه‌گذارانی که در سقف قیمت سفارش خرید خود را ثبت کرده‌اند، به قدری زیاد باشد که میزان سهام تخصیصی به آنها بیشتر از تعداد کل سهام قابل عرضه باشد، عرضه سهام بر اساس روش تسهیم به نسبت انجام می‌شود. کسانی که زیر سقف قیمتی سفارش خود را به ثبت رسانده‌اند، سهامی دریافت نخواهند کرد اما چه مقدار سهام به بقیه افراد تعلق خواهد گرفت؟
برای تخصیص سهام به خریدارانی که در سقف قیمت سفارش خود را ثبت کرده‌اند، ابتدا یک مقدار حداقلی توسط ناظر بازار تعیین شده و به اولین تا آخرین سفارش تخصیص داده می‌شود. سپس همین مرحله با یک مقدار دیگر، دوباره تکرار می‌شود تا تعداد کل سهام قابل عرضه به اتمام برسد.
مثالی از بوک بیلدینگ در شرایطی که حجم سفارشات در سقف قیمت بیشتر از حجم سهام قابل عرضه است.
فرض کنید در یک عرضه اولیه به روش Book Building شرایط به شکل زیر است:
نکته اول اینکه از کل ۸۰۰۰ نفری که در این عرضه اولیه شرکت کرده‌اند، تنها به ۶۰۰۰ نفر آنها سهام تعلق می‌گیرد. نکته بعدی اینکه به علت افزایش افراد، سهمیه نهایی هر فرد کمتر از ۵۰۰ سهم خواهد شد. در این شرایط، ناظر بازار یک مقدار حداقلی (برای مثال ۱۰۰ عدد سهم) را انتخاب کرده و به اولین تا آخرین سفارش در سقف قیمت اختصاص می‌دهد. این عمل با تعیین مقدار دیگر، دوباره تکرار می‌شود تا تمام سهام عرضه شود.
از مثال‌های واقعی این حالت می‌توان به عرضه اولیه آسیاتک با سهمیه حداکثر ۴۰۰ سهم برای هر کد بورسی اشاره کرد. در نهایت، به دلیل مشارکت بالای سرمایه‌گذاران به هر کد بورسی ۱۹۶ سهم در سقف قیمت تعلق گرفت.
در حالت دوم، حجم سفارشات در دامنه قیمت مساوی حجم سهام قابل عرضه است.
در این حالت، تخصیص سهام در بوک بیلدینگ بر اساس اولویت قیمتی صورت می‌گیرد، بدین ترتیب که تخصیص سهام به ترتیب از بیشترین قیمت تا کمترین قیمت انجام می‌شود.
در حالت سوم، حجم سفارشات در دامنه قیمت بیشتر از حجم سهام قابل عرضه است.
در این روش، با توجه به اولویت قیمتی، سهام به ترتیب از بیشترین قیمت تا کمترین قیمت عرضه می‌شود. اگر در پایین‌ترین قیمت، حجم سفارشات بیشتر از تعداد سهام باقی مانده برای عرضه باشد، بر اساس روش تسهیم به نسبت که در مرحله اول شرح دادیم، عرضه انجام می‌شود.
مثالی از بوک بیلدینگ در شرایطی که حجم سفارشات در دامنه قیمت بیشتر از حجم سهام قابل عرضه است.
فرض کنید در یک عرضه اولیه به روش Book Building شرایط به شکل زیر است:
در این حالت، ابتدا ۱ میلیون سهام به سفارشات ثبت شده در قیمت ۲۰۰۱ تا ۲۲۰۰ تومان به ترتیب اولویت قیمتی تعلق می‌گیرد. سپس ۱ میلیون سهام باقی‌مانده به سفارشاتی که در قیمت ۲۰۰۰ تومان ثبت شده، اختصاص داده می‌شود. برای اختصاص سهام، ناظر یک مقدار حداقلی مثلا ۵۰ سهم در نظر گرفته و بین افرادی که در قیمت ۲۰۰۰ تومان سفارش ثبت کرده‌اند، به ترتیب اولین تا آخرین سفارش، تقسیم می‌کند. این مرحله چندین بار تکرار می‌شود تا سهام قابل عرضه به اتمام برسد.
در حالت چهارم، حجم کل سفارشات ثبت شده کمتر از حجم سهام قابل عرضه است.
برای درک بهتر این روش تخصیص سهام در Book Building، باید به نقش سهامدار عمده و سقف تعهد خرید اشاره کنیم. سهامدار عمده در صورت به فروش نرسیدن کل سهام قابل عرضه به اندازه مشخصی که در متن آگهی عرضه اولیه درج می‌شود، متعهد به خرید عرضه اولیه است.
اگر این سه شرط برقرار باشد:
مثالی از بوک بیلدینگ در شرایطی که حجم سفارشات کمتر از حجم سهام قابل عرضه است.
فرض کنید در یک عرضه اولیه به روش Book Building شرایط به شکل زیر است:
در این حالت، ۸۰۰ هزار سهم خریداری نشده توسط مدیر عرضه در کف قیمت خریداری می‌شوند.
در حالت پنجم، حجم کل سفارشات ثبت شده کمتر از حجم سهام قابل عرضه بوده و با اجرای تعهد خرید نیز کل سهام قابل عرضه، قابلیت معامله پیدا نمی‌کند.
در این حالت، اگر با اعمال تعهد سهامدار عمده نیز کل سهام قابل عرضه، معامله نشود، عرضه اولیه با شکست روبرو شده و انجام نخواهد شد. در نهایت، باید در نوبت‌های بعدی، عرضه اولیه با قیمت پایین‌تری اطلاع‌رسانی شود.
بله. هیچ سرمایه‌گذاری‌ای بدون ریسک نیست. خرید عرضه اولیه سهام به روش بوک بیلدینگ نیز ریسک خرید در قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی را به همراه خواهد داشت. بنابراین بهتر است نحوه معامله در بورس و دانش تحلیل تکنیکال و بنیادی مربوط به آن را یاد بگیرید.
البته میزان حجم سهام اختصاصی در عرضه اولیه به روش Book Building اندک است، بنابراین مقدار ریسک و بازدهی آن نیز ناچیز است. با این وجود یادگیری دانش بورسی برای خرید و فروش سهام و کسب سود از این بازار اهمیتی بالا دارد. در صورتی که زمان کافی برای یادگیری بورس یا شناسایی سهام‌هایی با پتانسیل بازدهی بالا در آینده را ندارید، می‌توانید از سیگنال سهام که در دو بازه کوتاه‌مدت و میان‌مدت، همراه با نقاط دقیق ورود و خروج اعلام می‌شوند، استفاده کنید.
در این قسمت به روش بوک بیلدینگ یا «ثبت سفارش جهت کشف قیمت عرضه» پرداخته و دانستیم که در این روش، عرضه اولیه سهام با یک دامنه قیمتی مشخص انجام می‌شود. در نهایت، با توجه به اولویت قیمتی و حجم سفارشات ثبت شده طی ۵ سناریوی مختلف، به سرمایه‌گذاران سهام تعلق می‌گیرد. از آنجایی که حجم سهام تعلق گرفته به هر فرد بسیار ناچیز است، پیشنهاد می‌کنیم برای کسب بازدهی بالا از خرید و فروش مستقیم سهام استفاده کنید.
جهت آشنایی با سایر مفاهیم بورسی از مقالات زیر استفاده کنید.
میزان حداکثر سهمیه هر کد بورسی حقیقی یا حقوقی در آگهی عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ اعلام می‌شود. با این وجود، میزان دقیق سهام اختصاصی به میزان مشارکت سرمایه‌گذاران و نحوه قیمت‌گذاری آنها وابسته است.
در بازه سفارش‌گذاری می‌توانید سفارش خود را اصلاح کنید اما پس از پایان مهلت ثبت سفارش، امکان حذف یا ویرایش آن را نخواهید داشت.
در صورتی که سفارشات خرید ثبت شده به روش بوک بیلدینگ کمتر از تعداد کل سهام قابل عرضه باشد، متعهد خرید بر اساس سقف تعهد خود باید سهام‌های باقی‌مانده را خریداری کند.
جهت دسترسی به آموزش رایگان بورس به این قسمت مراجعه کنید.
خیر. هر کد بورسی تنها می‌تواند یک بار در عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ یا سایر روشهای عرضه اولیه شرکت کند. در صورت ثبت سفارش در چند کارگزاری، تنها در یکی از آنها سفارش انجام خواهد شد.
در عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ، اولویت قیمتی ملاک قرار داده می‌شود. این اولویت‌بندی با توجه به حجم سفارشات سرمایه‌گذاران، ۵ حالت مختلف دارد که در متن مقاله همراه با مثال شرح داده شده است.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
