صندوق ETF‌ چیست؟

صندوق سرمایه گذاری ETF، نوعی صندوقی متشکل از انواع اوراق بهادار است که همچون سهام از طریق کارگزاری‌ها قابل خرید و فروش است. ETF، برگرفته از عبارت exchange-traded fund است و به دلیل قابلیت معامله آنها در ساعات فعالیت بازار، نقدشوندگی بهتری نسبت به نوع دیگر صندوق‌ها در ایران یعنی «صدور و ابطالی» دارند. صندوق‌های ETF در انواع مختلفی وجود دارند که از جمله آنها می‌توان به صندوق ETF شاخصی، صندوق ETF طلا، صندوق ETF درآمد ثابت، صندوق ETF مختلط و ... اشاره کرد.

در ادامه به بررسی انواع صندوق‌های ETF و تفاوت آنها با سایر صندوق‌ها می‌پردازیم.

تعریف صندوق ETF‌ به زبان ساده

صندوق ETF به زبان ساده، صندوقی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند در ساعات فعالیت بازار بورس ایران واحدهای آن را خریداری کرده یا به فروش برسانند. سرمایه‌گذاران با خرید صندوق‌های ETF، به صورت غیر مستقیم در بازار فعالیت می‌کنند. مثلا به جای اینکه شخصا سهام‌های مستعد رشد را پیدا کرده و آنها را خریداری کنند، صندوق ETFای از نوع سهامی خریداری می‌کنند که پرتفوی آن عمدتا متشکل از سهام چندین شرکت بوده و سهام‌های آن توسط تیم مدیریت صندوق انتخاب شده است. در حالت کلی، بازدهی صندوق‌های سرمایه گذاری ETF کمتر از خرید و فروش مستقیم سهام است اما صندوقهای ETFای وجود دارند که هر سرمایه گذاری باید با توجه به شرایط اقتصادی مقداری از پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را به آن اختصاص دهد. در ادامه مطلب بیشتر در این باره سخن خواهیم گفت. 

بررسی مزایا و معایب صندوق ETF

۱- مزایای صندوق قابل معامله در بورس

• امکان خرید و فروش به صورت آنلاین در ساعات بازار
• معافیت در مالیات
• متنوع از نظر ترکیب دارایی
• متنوع از نظر میزان ریسک
• نقدشوندگی مناسب (در صورت وجود بازارگردان فعال)

۲- معایب صندوق قابل معامله در بورس

• بازدهی کمتر نسبت به خرید سهام
• ریسک تورم و ریسک نقدشوندگی
• عدم امکان مدیریت پرتفوی و سرمایه به صورت شخصی
• سود تضمین نشده
• از دست دادن فرصت کسب بازدهی بیشتر
• عدم امکان حضور در مجامع بورسی و دریافت سود نقدی (DPS)

معرفی انواع صندوق‌های ETF در بورس

انواع صندوق‌های ETF در بورس عبارتند از:

1. صندوق ETF کالایی (طلا و زعفران)
2. صندوق ETF در سهام (سهامی، بخشی، اهرمی، شاخصی)
3. صندوق ETF درآمد ثابت
4. صندوق ETF مختلط

البته صندوق‌های ETF دیگری همچون صندوق جسورانه، صندوق بازارگردانی، صندوق زمین و ساختمان و ... نیز وجود دارند که به دلیل مناسب بودن برای اشخاص حقوقی، ریسک بالا یا عدم فعالیت در حال حاضر، از شرح آنها در این قسمت خودداری می‌کنیم.

صندوق ETF کالایی؛ مبتنی بر طلا

صندوق طلا از جمله صندوق‌های ETF یا قابل معامله در بورس است که از بین تمام صندوق‌ها، خرید آن با توجه به شرایط اقتصادی کنونی همچون تورم، نقدینگی و ... پیشنهاد می‌شود. حداقل ۷۰٪ از دارایی‌های صندوق‌های طلا، اوراق بهادار مبتنی بر شمش طلا و سکه طلا است. بازدهی گذشته این صندوق‌ها در روندهای صعودی بازار طلا، نشان از ارزندگی آنها برای خرید دارد. البته هر صندوق طلایی و هر زمانی مناسب خرید نیست.

پیشنهاد می‌کنیم با استفاده از دوره سرمایه گذاری هوشمندانه در طلا و سکه، تمام استراتژی‌های خرید و فروش صندوق‌های طلا، طلای آب شده، سکه تمام و ربع سکه، شمش طلا و ... را یک بار برای همیشه آموزش ببینید تا بتوانید در شرایط مناسب، سریعتر و بهتر از سایر افراد در بازار طلا سرمایه گذاری کنید.

صندوق ETF کالایی؛ مبتنی بر زعفران

صندوق زعفران از جمله صندوق‌های ETF یا قابل معامله در بورس است که حداقل ۷۰٪ از دارایی‌های آن گواهی سپرده زعفران است. سرمایه‌گذارانی که با بازار زعفران و عوامل تاثیرگذار بر آن آشنا هستند اما نمی‌توانند به صورت حضوری به خرید و فروش زعفران بپردازند، با استفاده از صندوق سرمایه گذاری زعفران در بورس از نوسانات قیمت این کالا بهره‌مند می‌شوند.

صندوق ETF در سهام؛ سهامی

صندوق سهامی نیز یکی از انواع صندوق‌های قابل معامله در بورس است که عمده دارایی آن از سهام و حق تقدم تشکیل شده است. صندوق‌های سهامی‌ پرریسک هستند و تنها افرادی که هم قصد دارند به صورت غیر مستقیم در بورس سرمایه گذاری کرده و هم سطح ریسک پذیری بالایی دارند، از آنها استفاده می‌کنند. متاسفانه در سالهای اخیر بازدهی صندوق‌های سهامی چندان مناسب نبوده است. در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم به جای صندوق سهامی از خرید سهام به صورت مستقیم و تکنیک‌های مدیریت ریسک استفاده کنید. اگر دانش کافی یا زمان کافی جهت انتخاب سهام را ندارید، می‌توانید از سیگنال بورس تهران همراه با نقاط دقیق خرید و فروش استفاده کنید.

صندوق ETF در سهام؛ بخشی

صندوق بخشی یکی دیگر از صندوق‌های ETF است که عمده دارایی آن به سهام و حق تقدم موجود در یک صنعت خاص مثل سیمان، خودرو و ... اختصاص یافته است. این صندوق نیز پرریسک بوده و افراد پیش از خرید آن باید افق روشنی نسبت به صنعت مربوطه داشته باشند. به عنوان مثال، اگر فکر می‌کنید هم اکنون زمان مناسبی برای خرید سهام‌های سیمانی است، می‌توانید از صندوق‌های بخشی سیمان استفاده کنید. البته اگر سرمایه‌گذاران توانایی انجام تحلیل بنیادی را داشته باشند، ترجیح می‌دهند شخصا به خرید سهام اقدام کنند تا بدین طریق بازدهی بیشتری به دست بیاورند.

صندوق ETF در سهام؛ اهرمی

صندوق اهرمی از دیگر صندوق‌های قابل معامله در بورس است که با به کارگیری خاصیت اهرم، می‌تواند برای سرمایه گذاران سود مضاعف یا ضرر مضاعف ایجاد کند. صندوق‌های اهرمی دو نوع واحد عادی و ممتاز دارند که اولی دارای محدوده سوددهی تضمین شده‌ای است اما دومی می‌تواند سود بیشتر یا ضرر بیشتر برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.

• بازدهی واحدهای عادی، مشابه سود سپرده بانکی است که به دلیل ریسک تورم، منجر به کاهش ارزش سرمایه افراد می‌شود.
• بازدهی واحدهای ممتاز اغلب صندوق‌های اهرمی در یک سال گذشته کمتر از واحدهای عادی و در مواردی حتی منفی بوده است.

در نهایت، اگر قصد سرمایه گذاری در صندوق‌های اهرمی را دارید صرفا در روندهای صعودی و پرقدرت بازار بورس از آنها استفاده کنید.

صندوق ETF در سهام؛ شاخصی

صندوق شاخصی ETF با هدف کسب بازدهی مشابه با یکی از شاخص‌های بازار همچون شاخص کل، شاخص هم وزن و ... ایجاد شده است. وزن دهی و نوع سهام موجود در پرتفوی این صندوق‌ها تا حد زیادی مشابه شاخص مورد نظر است. بنابراین مدیریت این صندوق‌ها به شکل غیرفعال انجام شده و از این لحاظ هزینه‌های صندوق کاهش می‌یابد. بنابراین اگر شاخص رشد کند، این صندوق‌ها نیز رشد می‌کنند. در صورت افت شاخص نیز این صندوق‌ها افت خواهند کرد.

صندوق ETF درآمد ثابت

صندوق درآمد ثابت ETF، با ترکیب دارایی متشکل از حداقل ۸۵٪ اوراق درآمد ثابت، گواهی سپرده بانکی و سپرده بانکی است یکی از انواع صندوق‌های قابل معامله در بورس است که سودی مشابه با سپرده‌های بانکی (بیشتر یا کمتر وابسته به عملکرد صندوق) نصیب سرمایه‌گذاران می‌کند. استفاده از این صندوق‌ها به دلیل ریسک تورم اصلا توصیه نمی‌شود چراکه منجر به کاهش قدرت خرید پول سرمایه‌گذاران خواهند شد. در نهایت می‌توان گفت که بازدهی و ریسک این صندوق‌ها کم است.

صندوق ETF مختلط

صندوق مختلط قابل معامله در بورس، یک صندوق سرمایه گذاری متشکل از سهام و اوراق درآمد ثابت است. ترکیب سهام و اوراق درآمد ثابت در این صندوقها به صورت ۴۰ و ۶۰ درصد یا ۶۰ و ۴۰ درصد است. به دلیل وجود اوراق درآمد ثابت، میزان بازدهی و ریسک تئوری این صندوق‌ها کمتر از صندوق‌های سهامی اما بیشتر از صندوق‌های درآمد ثابت است.

بهترین صندوق ETF کدام است؟

در شرایط اقتصادی کنونی و به دلیل تورم بالا، خرید طلا یکی از گزینه‌های مناسب سرمایه گذاری است. از این دیدگاه، صندوق‌های طلا، بهترین صندوق ETF به شمار می‌آیند. سایر انواع صندوق‌ها از ریسک کم تا زیاد وجود دارند اما به دلیل بازدهی کمتر نسبت خرید مستقیم سهام، استفاده از آنها پیشنهاد نمی‌شود.

تفاوت صندوق ETF و صندوق سرمایه گذاری مشترک در چیست؟

صندوق ETF در هر لحظه از زمان بازار قابل خرید و فروش است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با قیمت لحظه‌ای که متاثر از عرضه و تقاضا است، صندوق ETF را خریداری کنند. دقت داشته باشید که ممکن است قیمت بازار بیشتر از NAV (خالص ارزش دارایی) صندوق آن شود. صندوق سرمایه گذاری مشترک، قابل معامله در بورس نیست و تنها از طریق وب سایت صندوق‌ها یا مراجعه حضوری به دفاتر صندوق قابل خریداری است. در صندوق سرمایه گذاری مشترک، NAV صندوق در پایان هر روز محاسبه می‌شود و تنها پس از انجام این محاسبه امکان خرید و فروش واحدها وجود دارد. علاوه بر این، معمولا هزینه و کارمزد صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک بیشتر از صندوق‌های ETF است.

تفاوت صندوق ETF و صندوق صدور و ابطالی در چیست؟

به طور کلی، صندوق‌های سرمایه گذاری در ایران از لحاظ شیوه سرمایه گذاری به دو دسته «قابل معامله در بورس یا ETF» و «صدور و ابطالی» تقسیم‌بندی می‌شوند. مهمترین تفاوت صندوق ETF و صدور ابطالی در نحوه معامله، قیمت، میزان نقدشوندگی و حباب قیمتی است.

۱- نحوه معامله؛ صندوق ETF‌ همچون سهام از طریق تمام کارگزاری‌ها قابلیت خرید و فروش دارد اما صندوق صدور و ابطالی تنها از طریق سایت صندوق یا کارگزاری مربوطه قابلیت خرید و فروش دارد.

۲- قیمت؛ قیمت صندوق ETF متاثر از عرضه و تقاضا است و ممکن است با NAV یا خالص ارزش دارایی‌های آن متفاوت باشد. قیمت صندوق صدور و ابطالی معادل NAV صندوق است.

۳- نقدشوندگی؛ سرعت خرید و فروش صندوق ETF بیشتر از صندوق صدور و ابطالی است.

۴- حباب قیمتی؛ به دلیل تفاوت قیمت و NAV صندوق‌های قابل معامله در بورس، امکان ایجاد حباب قیمتی در آنها وجود دارد. از آنجایی که قیمت و NAV در صندوق‌های صدور و ابطالی برابرند، حباب قیمتی در آنها وجود ندارد.

نحوه خرید صندوق ETF چگونه است؟

جهت خرید صندوق ETF یا قابل معامله در بورس، مراحل زیر را انجام دهید:

1. با ثبت نام در سامانه سجام، کد بورسی خود را دریافت کنید.
2. در یکی از کارگزاری‌های بورس ثبت نام کنید.
3. مبلغ مورد نظر خود را به حساب خود در کارگزاری واریز کنید.
4. نام یا نماد صندوق مورد نظر خود را در کارگزاری جستجو کرده و به تعداد دلخواه از واحدهای آن خرید کنید.

ساعت معامله صندوق‌های ETF‌ چه زمانی است؟

ساعت معامله اغلب صندوق‌های ETF از ۹ صبح تا ۱۵ عصر روزهای شنبه تا چهارشنبه است؛ ساعت پیش گشایش نیز از ۸:۴۵ دقیقه تا ۹:۰۰ صبح است.

البته صندوق‌های ETF طلا و زعفران از ساعت ۱۲ تا ۱۵ روزهای شنبه تا چهارشنبه معامله می‌شوند؛ ساعت پیش گشایش در این صندوق‌ها نیز از ۱۱:۳۰ تا ۱۲:۰۰ ظهر است.

کارمزد صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) چقدر است؟

کارمزد انواع صندوق‌های ETF به شرح زیر است:

• کارمزد صندوق ETF سهامی: 0.0023 از ارزش قرارداد.
• کارمزد صندوق ETF درآمد ثابت: 0.0003 از ارزش قرارداد.
• کارمزد صندوق ETF مختلط: 0.0012 از ارزش قرارداد.
• کارمزد صندوق ETF کالایی:0.0024 از ارزش قرارداد.

میزان سود صندوق ETF چقدر است؟

صندوق‌های ETF انواع مختلفی داشته و میزان سود و بازدهی آنها با یکدیگر متفاوت است. درواقع، میزان سود آنها همچون سهام به شرایط عرضه و تقاضا وابسته است. تنها صندوق‌های درآمد ثابت، سودی مشابه سپرده بانکی یا اندکی بیشتر از آن پرداخت می‌کنند. البته هیچ کدام از صندوق‌ها تعهدی برای بازدهی به مقدار مشخصی ندارند. بنابراین در این دارایی‌ها نیز ریسک وجود دارد. علاوه بر این، بازدهی کم صندوق‌های درآمد ثابت نسبت به تورم، منجر به کاهش ارزش سرمایه افراد می‌شود. به این کاهش ارزش، ریسک تورم می‌گویند.

نحوه پرداخت سود صندوق ETF چگونه است؟

اغلب صندوق‌های قابل معامله در بورس، دوره تقسیم سود ندارند. بازدهی این صندوق‌ها در اثر افزایش قیمت NAV‌ یا خالص ارزش دارایی هر واحد از صندوق مشخص می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید قیمت صندوق در بازار با NAV‌ آن برابر بوده و معادل ۲۰۰۰ تومان است. پس از ۶ ماه از خرید این صندوق در این قیمت توسط شما، صندوق ۱۰٪ بازدهی کسب می‌کند. در نتیجه ارزش NAV صندوق به ۲۲۰۰ تومان می‌رسد. شما می‌توانید با فروش واحدها در قیمت جدید، این بازدهی را به دست بیاورید.

لیست صندوق‌های ETF

لیست صندوق‌های ETF طلا شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF زعفران شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF سهامی شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF بخشی شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF شاخصی شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF اهرمی شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF درآمد ثابت شامل موارد زیر می‌شود:

لیست صندوق‌های ETF مختلط شامل موارد زیر می‌شود:

سخن پایانی

در این مقاله به معرفی صندوق قابله معامله در بورس یا ETF پرداخته و دانستیم که این صندوق‌ها همچون سهام از طریق کارگزاری‌ها قابل خرید و فروش هستند. صندوق‌های قابل معامله انواع مختلفی داشته که مهمترین نوع آن، صندوق‌های طلا است. این صندوق‌ها در زمان وجود روند صعودی در بازار طلا و سکه، بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورند. سایر انواع صندوق‌های ETF بازدهی و ریسک کمتری نسبت به خرید و فروش مستقیم سهام دارند. در واقع، بازدهی سالهای اخیر این صندوق‌ها نشان می‌دهد که اغلبِ آنها نتوانسته‌اند سودی بیشتر از نرخ تورم را نصیب سرمایه‌گذاران کنند. بنابراین به هنگام سرمایه گذاری باید این نکته را در نظر داشته باشید.

جهت آشنایی با سایر مباحث مربوط به صندوق‌های سرمایه گذاری از مقالات زیر استفاده کنید.

• بانک بهتر است یا صندوق | سود کدام بیشتر است؟
• صندوق املاک و مستغلات چیست؟
• معیارهای انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری
• روش شناسایی بهترین صندوق اهرمی در بورس
• صندوق سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری تأمین مالی چیست؟
• صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی چیست؟
• صندوق تضمین اصل سرمایه چیست؟
• صندوق درآمد ثابت نوع دوم چیست؟
• کارمزد صندوق‌های سرمایه‌گذاری به چه صورت است؟
• ساعت معامله صندوق‌ها؛ از صندوق طلا تا صندوق سهامی

سوالات متداول

۱- صندوق‌ سرمایه‌گذاری ETF چیست؟

صندوق سرمایه گذاری ETF، صندوقی متشکل از انواع اوراق بهادار، وجوه نقد، طلا و سایر دارایی‌های مالی است که افراد می‌توانند همچون سهام، آن را از طریق کارگزاری خرید و فروش کنند.

۲- بهترین صندوق‌های ETF کدامند؟

در حال حاضر، بهترین صندوق ETF از نوع صندوق‌های طلا است. با توجه به میزان تورم موجود در ایران، خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه گذاری طلا که از نوع ETF یا قابل معامله هستند، یکی از گزینه‌های موجود برای سرمایه گذاری پربازده است. البته باید با توجه به تحلیل شرایط اقتصاد کلان، زمان مناسب خرید و فروش را بیابید.

۳- صندوق ETF بانک ملی چیست؟

کارگزاری بانک ملی ایران دو صندوق سرمایه گذاری دارد که از نوع ETF نیستند. صندوق اعتماد کارگزاری بانک ملی از نوع صدور و ابطالی درآمد ثابت و صندوق‌های «مشترک کارگزاری بانک ملی ایران» و «مشترک توسعه ملی» از نوع صدور و ابطالی سهامی هستند.