قیمت پایانی در بورس و نحوه محاسبه آن

اگر برای اولین بار است که می‌خواهید در بورس ایران فعالیت کنید به هنگام انجام معاملات خرید و فروش به جز قیمت آخرین معامله با قیمت دیگری که مربوط به قیمت پایانی است رو به رو خواهید شد. قیمت پایانی فقط در بورس ایران وجود دارد که به نوعی برای رعایت انصاف در تعیین قیمت سهم در کل بازه یک روز معاملاتی در نظر گرفته شده است.

در واقع یک روز معاملاتی سهم با قیمت‌های مختلفی در دامنه مجاز نوسان، معامله می‌شود اما کدامیک از این قیمت‌ها باید مبنای معاملات فردای سهم باشد؟

از آن جایی که قیمت آخرین معامله ممکن است تفاوت زیادی با سایر قیمت‌های معامله شده در آن روز داشته باشد، سازمان بورس و اوراق بهادار قیمت پایانی را که بر مبنای میانگین وزنی تمام قیمت‌ها در روز محاسبه می‌شود به عنوان مبنای قیمت فردا یا همان صفر تابلو در نمادها در نظر می‌گیرد. برای آشنایی هر چه بیشتر شما با این موضوع در این مقاله آموزش قیمت پایانی در بورس و تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت را در دستور کار خود قرار داده‌ایم.

پیشنهاد مطالعه: ورود به بورس ایران

قیمت آخرین معامله چیست؟

همان طور که می‌دانید قیمت سهام در بازار ایران در دامنه مجاز تعیین شده برای آن نوسان می‌کند. (این دامنه نوسان از مثبت منفی 10درصد تا مثبت منفی 1 درصد در قسمت‌های مختلف بازار بورس و فرابورس تعیین شده است.)

در این دامنه مجاز نوسان، افراد با قیمت‌های مختلفی سهام را خرید و فروش می‌کنند اما چهار قیمت مهم وجود دارند که باعث تشکیل یک کندل استیک یا شمع ژاپنی می‌شوند:

• قیمت باز شدن یا آغازین (Open)
• قیمت بسته شدن یا آخرین معامله (Close)
• بالاترین قیمت (High)
• پایین‌ترین قیمت (Low)

همان طور که مشاهده می‌کنید برای ساخته شدن یک کندل به چهار قیمت نیاز داریم اما در بازار بورس ایران ما با پنج قیمت سروکار داریم. قیمت پنجم همان قیمت پایانی است اما جایگاه قیمت پایانی در کندل کجاست؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید با مفهوم انواع قیمت در بورس آشنا شوید.

انواع قیمت در بورس

همان طور که می‌دانید ساعت کاری در بورس ایران از ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر است.

قیمت باز شدن در بورس، قیمتی است که اولین معامله با آن انجام شده است. (در صورت هماهنگ شدن قیمت‌های خرید و فروش، این معامله راس ساعت ۹ صبح با شروع کار بورس شکل می‌گیرد ولی گاهی به دلیل عدم تطابق قیمت‌های خرید و فروش ممکن است اولین معامله با تاخیر زمانی مثلا در ساعت ۹:۳۰ انجام شود.)

قیمت بسته شدن در بورس، قیمتی است که آخرین معامله در روز معاملاتی با آن قیمت انجام شده است. (زمان دقیقی برای آخرین معامله وجود ندارد. ممکن است آخرین معامله در یک نماد بورسی در ساعت ۱۰ صبح باشد و در یک نماد دیگر، راس ساعت ۱۲:۲۹ ظهر.)

بیشترین قیمتی که یک نماد در طول یک روز معاملاتی با آن قیمت معامله شده، بالاترین قیمت و کمترین قیمتی که یک نماد در طول یک روز معاملاتی با آن قیمت معامله شده، پایین‌ترین قیمت در روز خواهد بود. حالا مفهوم ۴ قیمت مهم در بورس را می‌دانید پس بهتر است سراغ قیمت پنجم که همان قیمت پایانی است برویم.

پیشنهاد ویژه: دوره جامع آموزش بورس تهران

قیمت پایانی چیست؟

قیمت پایانی در بورس ایران از میانگین وزنی معاملاتی که طی یک روز معاملاتی انجام می‌شود و بر اساس مقایسه آن با حجم مبنا تعیین می‌شود. در نهایت این قیمت، به صفر تابلوی فردا تبدیل شده و دامنه مجاز نوسان مثلا مثبت منفی ۵ درصد نسبت به آن تعیین می‌شود.

نکته: گاهی به قیمت پایانی روز جاری، قیمت بازگشایی سهام نیز گفته می‌شود چون این قیمت تعیین کننده نقطه صفر و قیمت مربوط به بازه نوسان در روز آینده است اما لزوما قیمت آغازین در معامله فردا نخواهد بود.

چطور قیمت پایانی در نمادهای بورسی را ببینیم؟

برای آگاهی از قیمت پایانی نمادها در بورس و فرابورس می‌توانید به سایت مدیریت فناوری بورس یا پنل معاملات در کارگزاری خود مراجعه کنید.(قیمت‌های پایانی هم به صورت مقداری و هم درصدی نمایش داده شده‌اند.)

همان طور که در شکل بالا می‌بینید، قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی مشخص شده‌اند.

تفاوت قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله در بورس

لطفا توجه کنید که قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله با هم متفاوت هستند. قیمت آخرین معامله ، همانطور که از نامش پیداست، به آخرین معامله‌ای که در آن روز انجام شده اشاره دارد.
قیمت پایانی اما مفهوم متفاوتی هست که باید محاسبه کنیم. در محاسبه آن 2 فاکتور تاثیر گذارند، فاکتور اول اینکه قیمت‌ها روی چه اعدادی معامله شده‌اند. مثلا اگر 90% معاملات امروز روی +2% انجام شده‌اند و فقط 10% قیمت معاملات در پایان روز به +5% رسیده‌اند، آن وقت میانگین وزنی آن‌ها مشخص کننده قیمت پایانی خواهد بود. بدیهی است در این مثال قیمت پایانی که محاسبه می‌کنیم پایین‌تر از قیمت آخرین معامله خواهد شد.
پیشنهاد مطالعه: سرمایه گذاری در بازار بورس ایران
فاکتور دیگری که در محاسبه قیمت پایانی دخیل هست حجم مبناست. اگر سهامی حداقل به اندازه حجم مبنایش معامله شده باشد فرمول بالا صدق می‌کند وگرنه، به نسبتی که امروز معامله شده، قیمت را تعدیل می‌کنند. مثلا با فرمول بالا می‌بینیم که قیمت پایانی 2.3% به نسبت اول روز رشد کرده اما چون حجم معاملات فقط نصف حجم مبنا بوده بنابراین قیمت پایانی بجای اینکه 2.3% رشد کند فقط 1.15% رشد خواهد کرد.
پس به طور خلاصه سهامی که آخر روز روی مثبت 5% داشت معامله می‌شد، به دلیل اینکه اولا بیشتر معاملاتش روی مثبت 2 درصد بوده و ثانیا حجم مبنایش پر نشده، نهایتا قیمت پایانی‌اش مثبت 5% نخواهد شد بلکه مثبت 1.15% بیش از قیمت آغاز روز خواهد بود.
این قیمت پایانی که محاسبه می‌شود، مبنای قیمت گذاری روز بعد خواهد بود، یعنی دامنه نوسان فردا بر اساس قیمت پایانی امروز محاسبه می‌شود نه قیمت آخرین معامله.

نگران نباشید اگر احساس می‌کنید این مطلب برایتان کمی پیچیده هست، ما این‌ها را کامل در دوره‌های آموزشی با ذکر مثال‌های مختلف به شما آموزش خواهیم داد.

پیشنهاد ویژه: آموزش رایگان بورس تهران 

دلیل اهمیت قیمت پایانی در بورس

معمولا برای اشاره به قیمت یک سهام از قیمت پایانی استفاده می‌شود اما چرا از قیمت پایانی به عنوان مبنای معاملات استفاده می‌شود؟

 اهمیت قیمت پایانی در بورس از آن جا ناشی می‌شود که این قیمت صفر تابلوی فردا را شکل می‌دهد و قیمت در محدوده مجاز نوسان نسبت به این صفرِ قیمتی بالا و پایین می‌شود. فرض کنید قیمت یک نماد در طول روز، بیشتر با قیمت 5010 ریال معامله شده اما به یک باره و در ساعات پایانی بازار بورس، آخرین معامله با قیمت 5250 ریال انجام می‌شود. فرض کنید حجم کل معاملات در این مثال  100,000,000 بوده اما آخرین معامله حجمی به اندازه 1000 داشته است.

از آن جایی که حجم کمی از معاملات با قیمت 5250 انجام شده‌اند، این قیمت نمی‌تواند مبنای محاسبات باشد به همین دلیل از قیمت پایانی که از میانگین وزنی قیمت‌ها تشکیل شده استفاده می‌کنند پس قیمت فردا به عدد 5010 ریال نزدیکتر خواهد بود.

اهمیت قیمت پایانی در این مثال کاملا مشخص است با استفاده از قیمت پایانی به عنوان مبنای معاملات روز آینده، امکان دستکاری قیمت مخصوصا در حجم‌های پایین از بین می‌رود پس می‌توان به طور خلاصه گفت:

• قیمت آغازین و قیمت آخرین معامله ممکن است در سقف یا کف قیمتی باشند ولی بیشتر معاملات در بین این دو بازه با قیمت‌های دیگری صورت بگیرد. در این صورت قیمت پایانی با میانگین وزنی خود تصویر بهتری از قیمت به دست می‌دهد.
• بیشترین و کمترین قیمت ممکن است در اثر سفته بازی در بورس ایجاد شود پس بهتر است به قیمت پایانی اتکا کنیم.

پس به دلایلی که عنوان کردیم می‌توان به این نتیجه رسید که قیمت پایانی مبنای بهتری برای معاملات نسبت به قیمت باز شدن و بسته شدن و بیشترین و کمترین قیمت است.

پیشنهاد مطالعه: قوانین کارگزاری به همراه قوانین نحوه انجام معاملات در بورس

دلیل اهمیت قیمت آخرین معامله در بورس

قیمت آخرین معامله در بورس به ویژه زمانی که می‌خواهید سفارش خرید و فروشی ثبت کنید اهمیت دارد. در اینجا منظور از قیمت آخرین معامله، قیمت مربوط به آخرین معامله‌ای است که در لحظه شکل گرفته است. پس زمانی که می‌خواهید سهمی را بخرید باید عددی نزدیک به قیمت آخرین معامله وارد کنید تا سفارش شما انجام شود. (البته باید با استفاده از تحلیل تکنیکال و بنیادی و مهارت‌های تابلوخوانی از قبل قیمت مورد نظر برای خرید یا فروش را انتخاب کرده باشید.)

عوامل تاثیرگذار بر قیمت پایانی در بورس

همان طور که پیشتر نیز گفتیم برای محاسبه قیمت پایانی دو عامل تاثیرگذار وجود دارد: حجم معاملات و حجم مبنا.

حجم معاملات

به تعداد معاملات خرید و فروشی که در یک بازه مشخص زمانی صورت می‌گیرد، حجم معاملات گفته می‌شود. (در هر معامله تعداد برگه‌های سهام خرید و فروش شده در نظر گرفته می‌شود.) برای تعیین قیمت پایانی در بورس، میانگین وزنی معاملات در بازه یک روز معاملاتی در نظر گرفته می‌شود.

حجم مبنا

حجم مبنا تعداد سهامی است که باید در هر روز مورد معامله قرار بگیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد در نظر گرفته شود. حجم مبنا مفهومی است که در بورس ایران وجود دارد و رابطه مستقیمی با مفهوم قیمت پایانی دارد.

 اگر بخواهیم حجم مبنا را به زبان ساده توضیح دهیم باید بگوییم که حجم مبنا تعداد سهمی است که باید در طول روز خرید و فروش شود تا قیمت پایانی آن سهم با میانگین وزنی قیمت در همان روز برابر شود. حجم مبنا در نمادهای مختلف متفاوت است اما نیازی به محاسبه آن وجود ندارد چون در سایت TSETMC‌ می‌توانید حجم مبنا هر نماد را مشاهده کنید.

پیشنهاد مطالعه: آموزش محاسبه نسبت های مالی و روش های ارزشگذاری سهام

پس تا این جا فهمیدیم که برای محاسبه قیمت پایانی به دو فاکتور حجم معاملات و حجم مبنا نیاز داریم. احتمالا این جمله که قیمت پایانی سهم پر نشده است را زیاد شنیده باشید اما پر نشدن قیمت پایانی چیست؟ برای جواب به این سوال باید نحوه محاسبه قیمت پایانی را بدانیم تا متوجه اصطلاح پر نشدن قیمت پایانی شویم.

نحوه محاسبه قیمت پایانی بر اساس حجم معاملات

اگر حجم معاملات انجام شده در طول یک جلسه معاملاتی مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی بر اساس میانگین وزنی و حجم معاملات محاسبه می‌شود. فرمول قیمت پایانی بر اساس حجم معاملات یا همان میانگین وزنی معاملات به قرار زیر است:

VWAP (Volume Weighted Average Price) = Price × Volume/Total Volume

حجم کل معاملات آن روز/حجم هر معامله × قیمت هر معامله= (میانگین وزنی قیمت معاملات) قیمت پایانی

فرض کنید بازه مجاز روزانه در یک نماد از 950 تا 1050 ریال است. در طول روز معاملاتی:

• 12000 معامله در قیمت 1040
• 5000 معامله در قیمت 1000
• 8000 معامله در قیمت 1010
• 1000 معامله در قیمت 1050

انجام شده است. با فرض بر این که حجم کل معاملات بیشتر از حجم مبنا است می‌توانیم با استفاده از فرمول زیر، قیمت پایانی را به دست بیاوریم.

1023 ریال = قیمت پایانی

نحوه محاسبه قیمت پایانی بر اساس حجم مبنا

اگر حجم معاملات انجام شده کمتر از حجم مبنای نماد باشد، برای محاسبه قیمت پایانی از فرمول زیر استفاده می‌کنند:

در مثال قبل حجم معاملات برابر با 26,000 بود. فرض کنید حجم مبنا در این نماد 100,000‌ باشد. در این صورت قیمت پایانی بر اساس حجم مبنا به این شکل محاسبه می شود.

نکته: از آن جایی که بازه نوسان قیمت در این مثال 950 تا 1050 ریال است پس به این نتیجه می رسیم که عدد 1000 ریال قیمت پایانی روز قبل بوده است.

994.02=[(1023-1000)×(26000/100000)]- 1000= قیمت پایانی روز جاری

می بینید که با در نظر گرفتن همان اعداد این بار با تاثیر دادن حجم مبنا به عدد متفاوتی رسیدیم. از آن جایی که حجم معاملات کمتر از حجم مبنا بوده است، قیمت پایانی هم به تناسب حجم مبنا کمتر از میانگین وزنی شده است البته نیازی به حساب و کتاب در این زمینه نیست چون همان طور که گفتیم این اطلاعات به راحتی در سایت TSETMC‌ در دسترس است.

پیشنهاد مطالعه: اصول نوسان گیری در بورس تهران با رعایت 18 اصل

محاسبه سود و زیان با قیمت پایانی انجام می شود یا قیمت آخرین معامله؟

نحوه محاسبه سود و زیان با قیمت پایانی یا آخرین معامله تا حد زیادی به خود شما بستگی دارد. در پنل آنلاین کارگزاری‌ها معمولا گزینه‌ای برای تعیین مقدار سود و زیان بر اساس قیمت پایانی یا آخرین معامله وجود دارد و در واقع این خود شما هستید که می‌توانید تعیین کنید که سود و زیان در سهم خریداری شده خود را با توجه به آخرین قیمت ببینید یا قیمت پایانی.

در واقع این قیمت‌ها فقط کارکرد محاسبه‌ای دارند و تا زمانی که شما سهم خود را نفروخته‌اید واقعا فرق چندانی میان قیمت پایانی و آخرین معامله در محاسبه میزان سود و ضرر وجود نخواهد داشت. زمانی هم که بخواهید سهم خود را بفروشید قیمت معامله در لحظه فروش ملاک میزان واقعی سود و ضرر شما در معامله خواهد بود.

نکات مهم قیمت پایانی و آخرین معامله در بورس

در این قسمت نکات مهم مربوط به قیمت پایانی و آخرین معامله که در مبحث تابلوخوانی بسیار مهم هستند را با یکدیگر مرور می‌کنیم:

۱- اهمیت فاصله میان قیمت پایانی و آخرین معامله در بورس

فاصله میان قیمت پایانی و آخرین معامله (از نظر مقدار یا درصدی) به هنگام خرید و فروش بسیار مهم است. در اکثر مواقع معامله گران سعی می‌کنند سهم مورد نظرشان را با توجه به قیمت پایانی بخرند نه قیمت آخرین معامله چون قیمت پایانی است که مبنای دامنه نوسان در روز بعد را شکل می‌دهد. فکر کنید قیمت پایانی روز جاری حدود 0.2 درصد نسبت به روز قبل افزایش یافته ولی سهم در صف خرید قفل باشد. (یعنی مثبت 5 درصد) اگر موفق به خرید سهم در صف خرید بشوید ولی قیمت پایانی حدود همان 0.2 درصد باشد شما سهم را به قیمت صف خرید روز آینده خریده‌اید. یعنی اگر در روز آینده قیمت در سقف قیمتی معامله شود، حدودا در نقطه سر به سر قرار می‌گیرید.

پیشنهاد مطالعه: 10 نکته طلایی که باید در بورس بدانید

عکس این اتفاق هم ممکن است رخ دهد. یعنی قیمت پایانی سهم مثبت 5 درصد باشد اما یکباره سهم صف فروش شود و قیمت آخرین معامله به منفی 5 درصد تبدیل شود. اگر در این حالت سهم خود را در دقایق پایانی بفروشید آن را به قیمت منفی 5 درصد روز آینده فروخته‌اید و اگر به جای کاهش قیمت در روز معاملاتی بعد قیمت پایانی 5 درصد رشد کند شما سهم خود را به قیمت منفی 10 درصد روز آینده فروخته‌اید پس درک فاصله میان قیمت پایانی و آخرین معامله بسیار مهم است.

۲- پر نشدن قیمت پایانی

پر نشدن قیمت پایانی اصطلاحی عامیانه است. برای توضیح این عبارت از یک مثال استفاده می‌کنیم. فرض کنید در اکثر روز قیمت حول و حوش مثبت 1 درصد معامله شده و در نیم ساعت پایانی بازار، قیمت با مثبت 5 درصد و در حدود 10 درصد حجم کل روز، معامله شده است. در این حالت به علت بیشتر بودن حجم معاملاتی ای که در مثبت 1 صورت گرفته قیمت پایانی به مثبت 1 درصد نزدیک خواهد بود تا مثبت 5 درصد. در چنین مواقعی می‌گویند قیمت پایانی پر نشده است.

۳- پر نشدن حجم مبنا

پر نشدن حجم مبنا به حالتی گفته می‌شود که حجم کل معاملات در طول جلسه معاملاتی کمتر از حجم مبنای تعیین شده آن نماد باشد. مثلا فرض کنید حجم مبنا یک نماد، یک میلیون است اما در طول روز به اندازه 500 هزار معامله در مثبت 5 درصد صورت گرفته است. در این جا چون نصف حجم مبنا پر شده، از قیمت پایانی 50 درصد کم خواهد شد در نتیجه قیمت پایانی برابر با مثبت 2.5 درصد خواهد بود.

۴- حجم مبنا 1 در بورس

چرا بعضی نمادها حجم مبنای 1 دارند؟ زمانی که نمادها پس از مجمع، افشای اطلاعات و... بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شوند، حجم مبنای یک برای محاسبه قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر این از دی ماه ۱۴۰۰ قانونی تصویب شد که به موجب آن نمادهای موجود در بازار پایه فرابورس اگر ۲۰ روز متوالی در صف خرید یا فروش باشند، حجم مبنای آن‌ها به 1 تغییر پیدا می‌کند.

سوالات متداول

۱- قیمت آخرین معامله چیست؟

آخرین قیمتی است که سهم در آن لحظه معامله می‌شود.

۲- قیمت پایانی چیست؟

به میانگین وزنی قیمت معاملات در طول یک جلسه معاملاتی که با توجه به حجم مبنای سهم حساب شده باشد، قیمت پایانی گفته می‌شود.

۳- فرق قیمت پایانی و آخرین معامله چیست؟

قیمت آخرین معامله، قیمت مربوط به آخرین معامله در طول یک جلسه معاملاتی است اما قیمت پایانی میانگین وزنی تمام قیمت‌ها در طول جلسه معاملاتی با در نظر گرفتن حجم مبنا است و علاوه بر این مبنای محاسبات دامنه نوسان در روز معاملاتی بعدی در نظر گرفته می‌شود.

۴- روش محاسبه قیمت پایانی چگونه است؟

محاسبه قیمت پایانی با دو فاکتور حجم معاملات و حجم مبنا صورت می‌گیرد که فرمول و نحوه محاسبه هر یک از آن‌ها در مقاله ذکر شده است.