قوانین کارگزاری به همراه قوانین نحوه انجام معاملات در بورس

برای شروع فعالیت در بازار سرمایه ایران و ثبت نام و ورود به بورس باید پس از گرفتن کد بورسی و گذراندن دوره های آموزشی تخصصی بورس، از طریق یکی از کارگزاری های معتبر فعالیت در بورس را شروع کنید.

همان طور که برای معامله گری و سرمایه گذاری در بورس و یادگیری نحوه انجام معاملات، زمانی را صرف آموزش و تمرین در این حوزه کرده اید، باید زمانی را هم برای مطالعه و بررسی قوانین بورسی صرف کنید. اگر می خواهید از انواع قوانینی که کارگزاری ها برای انجام معاملات دارند و همچنین قوانین و مقررات بازار سرمایه باخبر شوید در ادامه با ما همراه باشید تا این قوانین را جز به جز بررسی کنیم.

اگر نمی خواهید پس از گرفتن کد بورسی، در بین خیل عظیم نمادهای بورسی و قوانین حاکم بر بازار بورس و فرابورس سردرگم باشید، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.  

قرارداد استفاده از خدمات برخط کارگزار و قوانین آن

زمانی که برای اولین بار در کارگزاری ثبت نام می کنید بایستی  قرارداد «استفاده از خدمات برخط کارگزار» را مطالعه کرده و آن را امضا کنید اما چه نکات مهمی در این قرارداد وجود دارد؟

خیلی ها بدون خواندن دقیق این قرارداد، فورا آن را امضا می کنند و در نتیجه به درستی متوجه نمی شوند که کارگزاری چه تعهداتی نسبت به مشتری دارد و برعکس مشتری باید چه تعهداتی به کارگزار خود بدهد؟

قرارداد استفاده از خدمات برخط کارگزار درباره چیست؟

این قرارداد که بین مشتری و کارگزار بسته می شود، درباره‌ی نحوه استفاده از خدمات برخط یا آنلاین کارگزاری با استفاده از زیرساخت های آنلاین در بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران است.

بررسی قوانین مربوط به حقوق و تعهدات کارگزار

در قرارداد استفاده از خدمات برخط یا آنلاین کارگزاری، تعهداتی که کارگزار موظف به انجام آن ها است وجود دارد. علاوه بر این، می توانید در این قسمت از حقوقی که کارگزاری ها در قبال مشتری دارا هستند هم مطلع شوید. بهتر است قبل از این که این قرارداد را امضا کنید از تمام بندهای قانونی آن مطلع باشید تا بتوانید تصمیمات معاملاتی خود در آینده را با این قوانین هماهنگ کنید.

در ادامه مواردی که هر کارگزار موظف به انجام آن هاست را بیان می کنیم. شما به عنوان مشتری و فردی که قرار است با استفاده از سامانه خدمات برخط یا همان سامانه آنلاین وارد عرصه خرید و فروش سهام در بورس شوید، باید از قوانین مربوط به وظایف کارگزاری در قبال خود باخبر باشید.

قوانین مربوط به تعهدات کارگزاری

۱- کارگزاری با چه روش هایی نام کاربری و رمز عبور را برای مشتریان می فرستد؟

کارگزار باید نام کاربری و رمز عبور ورود به سامانه آنلاین را به صورت چاپی یا ارسال پیامک به شماره موبایل مشتری، در اختیار او قرار دهد و پس از آن مشتری نیز باید رمز عبور اولیه خود را تایید کند.

۲- وظیفه کارگزاری در قبال سوابق مشتری چیست؟

کارگزار باید سوابق کلیه تراکنش های دریافتی از مشتری و ارسالی به وی را در سامانه آنلاین ثبت و نگه داری کند. همچنین کارگزاری باید نتیجه ارسال سفارشات ثبت شده مشتری در سامانه آنلاین را به وی نشان دهد.

۳- آیا ارائه خدمات پشتیبانی به مشتریان توسط کارگزاری اجباری است؟

بله.

• همه کارگزاری ها موظف به ارائه خدمات پشتیبانی سامانه آنلاین هستند و باید برای مشکلات مشتری در این زمینه اقدام کنند. کارگزاری ها باید چگونگی ارائه خدمات پشتیبانی را در سایت خود درج کرده باشند.

۴- آیا اطلاعات مشتریان در کارگزاری محرمانه است؟

بله. به طور کلی این اطلاعات محرمانه نگه داشته می شوند مگر در مواردی خاص که ادامه ذکر می کنیم.

• کارگزاری ها متعهد می شوند که اطلاعات و داده های مشتریان را محرمانه نگه دارند.
• در عین حال کارگزاری ها مجاز هستند که در صورت درخواست سازمان های ذی صلاح، اطلاعات مشتریان را با رعایت قوانین موجود در اختیار آن ها قرار دهند.

۵- کارگزاری چه تعهدی نسبت به درست بودن اطلاعات مشتری در سامانه آنلاین دارد؟

• کارگزای تعهد می کند که از طریق سامانه آنلاین، همیشه اطلاعاتی مثل: سوابق سفارش ها و معاملات مشتری، جزئیات وضعیت حساب و قدرت خرید مشتری را در اختیارش قرار دهد. در صورت مغایرت داشتن این اطلاعات کارگزاری باید این موضوع را بررسی کند و نتیجه را به مشتری اطلاع دهد.

۶- در زمان اختلال در دسترسی به سامانه آنلاین معاملات، کارگزاری چه وظیفه ای دارد؟

یکی از مشکلاتی که در همه کارگزاری ها در ایران وجود دارد، قطع شدن سامانه آنلاین است. این قطعی ها در بعضی مواقع قابل پیش بینی و در برخی دیگر از مواقع غیر قابل پیش بینی هستند. در ادامه تعهد کارگزاری در این موارد طبق قرارداد درخواست معاملات برخط، بیان می شود.

• در موارد قابل پیشبینی اختلال در دسترسی به سامانه آنلاین، کارگزار موظف است قبل از وقوع اختلال به مشتریان در این باره اطلاع رسانی کند.
• در موارد غیر قابل پیشبینی، کارگزاری باید بلافاصله بعد از وقوع اختلال، در این زمینه اطلاع رسانی کند.

۷- چه اطلاعات مهمی باید در سامانه یا سایت کارگزاری ها وجود داشته باشد؟

افراد برای شروع معامله گری در بورس باید اطلاعات کافی در مورد نحوه استفاده از سامانه های آنلاین کارگزاری ها داشته باشند. در ادامه مواردی که کارگزاری از طریق سایت خود، موظف به اطلاع رسانی درباره آن ها (طبق قرارداد درخواست استفاده از خدمات برخط) هستند را بیان می کنیم.

• لیست نسخه های مختلف سامانه آنلاین و راهنمای استفاده از هر کدام
• روش های واریز و برداشت وجه و مدت زمان مربوط به آن ها (مطابق مقررات سازمان)

• خطرات استفاده از سامانه آنلاین
• در زمانی که کارگزاری با مسائلی مثل اتمام مجوز، تعلیق یا محرومیت روبه رو است، باید اطلاعات لازم در مورد نحوه مدیریت سفارش ها به مشتری داده شود.
• زمانی که سامانه های آنلاین دچار اختلال می شوند، کارگزاری بایستی روش هایی برای ویرایش یا حذف سفارش های ثبت شده و ثبت سفارش جدید داشته باشد.
• قوانین و مقررات جدید و محدودیت هایی که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ می شود.

برای آشنایی با بهترین کارگزاری های بورس این مطلب را بخوانید!

قوانین مربوط به حقوق کارگزاری

در این قسمت حقوقی را که کارگزاری ها برای خود قایل هستند، بیان می کنیم. با مطالعه این بخش می توانید اطلاعات بسیار مفیدی راجع به نحوه جبران خسارت مشتری، محدودیت دسترسی به سامانه های آنلاین و مسئولیت کارگزاری در قبال سود و زیان مشتری به دست بیاورید.

تمام این نکات در قرارداد «درخواست معاملات برخط» آمده است. بنابراین بهتر است پیش از امضای این قرارداد، این قسمت را نیز مطالعه کنید تا با محدوده اختیار و قدرت کارگزاری در شرایط خاص معاملاتی آشنا شوید.

۱- آیا کارگزار خسارت وارد شده به مشتریان را در صورت محدود کردن سفارش های آن ها می پردازد؟

خیر. محدود کردن عمدی سفارش های مشتری دلیل خاصی دارد که در ادامه توضیح کامل آن بیان شده است.

• اگر کارگزاری شواهدی مبنی بر نقض قوانین یا شفافیت و منصفانه بودن بازار توسط مشتری ببیند، می تواند دسترسی مشتریان یا سفارش های آن ها را محدود کند. اگر با محدود کردن دسترسی مشتریان، به آن ها خسارتی وارد شود، کارگزاری مسئولیتی در قبال آن نخواهد داشت.

۲- آیا کارگزاری ها می توانند دسترسی مشتریان به سامانه آنلاین معاملات را محدود کنند؟

بله. در بعضی شرایط خاص کارگزاری ها می توانند این کار را انجام دهند. این شرایط خاص در ادامه توضیح داده شده است.

• اگر کارگزاری دسترسی مشتری را به سامانه آنلاین محدود کند و یا معاملات مشتری را محدود کند، باید به مشتری اطلاع دهد. علاوه بر این، اعمال هر نوع محدودیت باید مستند به قوانین و مقررات مرتبط یا اعلام سازمان (سازمان بورس و اوراق بهادار) یا بورس باشد.

۳- آیا کارگزاری های بورس می توانند سفارش های ثبت شده مشتری را حذف کنند؟

بله. این امکان برای کارگزاری ها در شرایط خاصی وجود دارد که در ادامه می خوانید.

• کارگزار باید امکان حذف یا ویرایش سفارش های ثبت شده را در زمانی که تکالیف مقرراتی ایجاب می کند، از مشتری بگیرد.
• کارگزاری این اختیار را دارد که سفارش های وارد شده‌ی مشتری را در چارچوب قوانین و مقررات حذف کند ولی باید دلایل و مستندات مربوط به آن را نگه دارد.

در هر کدام از موارد بالا کارگزار موظف است این موضوع را همراه با دلایل موجود به مشتری اطلاع دهد.

۴- آیا کارگزاری در قبال سود و زیان مشتری، مسئول است؟

خیر. مسئولیت انجام معاملات در بازار سرمایه ایران به عهده خود فرد است. به عبارت دیگر:

• کارگزاری ها هیچ گونه مسئولیتی در قبال سود یا زیان ناشی از انجام معاملات مشتریان ندارند.

۵- آیا کارگزاری برای ارائه خدمات آنلاین به مشتریان، پول می گیرد؟

خیر. درآمد کارگزاری ها عمدتا از طریق کارمزد انجام معاملات که توسط مشتریان پرداخت می شود، است.

• کارگزار بابت ارائه خدمات برخط یا آنلاین از طریق سامانه، وجهی را از مشتری دریافت نمی کند.

۶- مسئول جبران خسارت وارده به مشتری در صورت قطعی سامانه آنلاین کیست؟

کارگزاری برای ارائه خدمات برخط، پولی از مشتریان نمی گیرد. بنابراین حتی با امضای «قرارداد درخواست معاملات برخط» هم، کارگزار برای ارائه خدمات آنلاین به مشتریان اجباری ندارد.

• اگر در صورت قطعی، کندی یا بروز اختلال در سامانه آنلاین به هر دلیلی، مشتری نتواند به سامانه دسترسی پیدا کند، کارگزار مسئول جبران خسارت های وارده به مشتری نخواهد بود.
• در این صورت مشتری می تواند با مراجعه حضوری به کارگزاری یا از طریق روش های تعبیه شده در زمان قطعی سامانه که در سایت کارگزاری درج شده است، تغییرات دلخواه را در سفارش خود بدهد.

قوانین معاملات در بورس

حال که با قوانین کارگزاری و تعهدات آن در قبال مشتریان آشنا شدید، بهتر است از قوانین انجام معاملات در بورس نیز آگاه شوید. اطلاع از این قوانین برای شروع فعالیت در بورس الزامی است پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا مهم ترین قوانین معاملات در بورس را شرح دهیم.

 

به طور کلی بازار بورس در ایران به ۴ دسته اصلی تقسیم می شود:

۱- بازار بورس اوراق بهادار

۲- بازار فرابورس

۳- بورس کالا

۴- بورس انرژی

از بین این چهار دسته، بازار بورس اوراق بهادار قدیمی ترین و بورس انرژی، جدیدترین بورس کشور است. این بازارها هر کدام تقسیم بندی خاص خود را دارند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

انواع بازارهای بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار در ایران، دو بازار دارد: بازار اول و بازار دوم.

بازار اول خود به دو بخش تابلوی اصلی و تابلوی فرعی تقسیم بندی می شود. دلیل این تقسیم بندی به خاطر این است که شرایط پذیرش شرکت های بورسی با یکدیگر متفاوت است. این تقسیم بندی براساس مواردی همچون میزان حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده، حداقل درصد سهام شناور و موارد دیگری است.

در شکل زیر می توانید شرایط پذیرش هر سه نوع بازار زیرمجموعه بورس را ببینید.

انواع بازارهای فرابورس

به طور کلی شرکت هایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند می توانند با توجه به شرایط و قانون های شرکت فرابورس در این مجموعه قرار بگیرند. شرکت فرابورس ۵ بازار مختلف دارد که عبارتند از: بازار اول - بازار دوم - بازار سوم - بازار پایه - بازار ابزارهای نوین.

بازار پایه در فرابورس ۳ زیرمجموعه دیگر دارد که هر کدام از آن ها با یک رنگ مشخص می شود: تابلوی پایه زرد، نارنجی و قرمز.

از مهم ترین بازارهای فرابورس می توان به بازار اول و دوم و پایه اشاره کرد. در بازار سوم، سهام شرکت های سهامی به صورت عمده معامله می شود و در بازار ابزارهای نوین، ابزارهای مالی‌ای مثل اوراق مشارکت معامله می شود.

در شکل زیر می توانید شرایط پذیرش و تفاوت بازار اول و بازار دوم در فرابورس را مشاهده کنید.

قوانین مربوط به ساعت معاملات

ساعات معامله در بورس ایران از ۸:۴۵ دقیقه صبح شروع شده و در ساعت ۱۲:۳۰ دقیقه ظهر پایان می یابد. بازار بورس ایران از روز شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل رسمی باز است. باید بدانید که قوانین مربوط به ساعت معاملات هر از چندگاهی تغییر می کند. مثلا در گذشته بازار بورس از ساعت ۸:۳۰ شروع به فعالیت می کرد.

باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که از ساعت ۸:۴۵ دقیقه تا ۹ صبح، مرحله پیش گشایش است. در مرحله پیش گشایش امکان ثبت سفارش، ویرایش و یا حذف آن را دارید اما معاملهٰ‌ای صورت نمی گیرد. وقتی که زمان پیش گشایش تمام می شود، سفارش های خرید و فروشی که قیمت یکسانی داشته باشند با یکدیگر معامله می شوند. البته معامله در این صورت با توجه به ترتیب زمانی ثبت سفارشات صورت می گیرد.

در جدول زیر می توانید ساعت معامله در هر یک از بازارهای سرمایه ایران را مشاهده کنید.

قوانین مربوط به دامنه نوسان یا محدوده قیمت

یکی از مهم ترین قوانین در بورس ایران، محدوده دامنه نوسان قیمت است. با وجود این محدوده قیمتی، هر سهم بایستی در بازه مشخصی به عنوان سقف و کف قیمتی نوسان داشته باشد.

در واقع برای کاهش نوسانات بازار در بورس ایران از دامنه مجاز نوسان استفاده می شود. این دامنه نوسان یا محدوده قیمتی به صورت درصد بیان می شود. مثلا در گذشته دامنه نوسان همه سهم های شرکت های بورسی پنج درصد بود اما در فروردین سال ۱۴۰۱ این قانون تغییر کرد.

دامنه نوسان در بورس اوراق بهادار

در حال حاضر دامنه نوسان بازار اول و دوم بورس با یکدیگر متفاوت است.

• دامنه نوسان بازار اول بورس (تابلوی اصلی و فرعی)، مثبت منفی ۶ درصد است.
• دامنه نوسان بازار دوم بورس، مثبت منفی ۵ درصد است.

دامنه نوسان در فرابورس

هم اکنون دامنه نوسان بازار اول و دوم و بازار پایه فرابورس درصدهای متفاوتی دارند.

• دامنه نوسان بازار اول فرابورس، مثبت منفی ۶ درصد است.
• دامنه نوسان بازار دوم فرابورس، مثبت منفی ۵ درصد است.
• دامنه نوسان بازار پایه زرد، مثبت منفی ۳ درصد است.
• دامنه نوسان بازار پایه نارنجی، مثبت منفی ۲ درصد است.
• دامنه نوسان بازار پایه قرمز، مثبت منفی ۱ درصد است.

دامنه نوسان حق تقدم و صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله

دامنه نوسان در این دو مورد با سایر محدوده های مجاز نوسان متفاوت است.

• دامنه نوسان حق تقدم، دو برابر دامنه نوسان روزانه سهام، یعنی مثبت منفی ۱۲ درصد است.
• دامنه نوسان صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)، مثبت منفی ۱۰ درصد است.

قوانین مربوط به عدم اعمال دامنه نوسان قیمت

در بازار بورس و در موارد خاصی محدوده دامنه نوسان قیمت اعمال نمی شود. در ادامه شرایطی را که منجر به حذف دامنه نوسان می شوند، بیان می کنیم.

1. زمانی که سهم پس از مجمع عمومی عادی سالیانه باز می شود. ( برای تقسیم سود یا تصویب صورت های مالی)
2. مقررات بازارگردانی، محدوده مجاز روزانه برای نوسان قیمت را تعیین می کند.(اگر اوراق بهادار بازارگردان داشته باشند)
3. زمانی که سهم پس از مجمع عادی فوق العاده (یا جلسه هیات مدیره) باز می شود. (اگر موضوع مجمع یا جلسه هیات مدیره، تغییر سرمایه باشد.)

قوانین مربوط به وضعیت نمادها

وضعیت نمادها در بورس ۵ حالت کلی دارد که شما به عنوان یک سرمایه گذار یا معامله گر باید با مفهوم آن ها آشنا باشید. براساس قوانین، زمانی که اتفاق خاصی در هر یک از سهم ها رخ بدهد، برای این که همه از این خبر مطلع بشوند سهم برای مدتی متوقف می شود و امکان معامله کردن در آن وجود ندارد. گاهی هم نمادها به علت بررسی بیشتر معاملات بسته می شوند.

وضعیت مجاز: در شرایط عادی که می توان سهم ها را معامله کرد، وضعیت مجاز برقرار است.

وضعیت ممنوع: در این وضعیت امکان ثبت سفارش و معامله کردن وجود ندارد اما نماد در همان روز معاملاتی باز می شود.

وضعیت ممنوع متوقف: در این وضعیت امکان ثبت سفارش و معامله کردن وجود ندارد و زمان بازگشایی نماد در روزهای آینده اطلاع رسانی می شود.

وضعیت مجاز-محفوظ: در این حالت امکان ثبت سفارش، ویرایش و حذف سفارش وجود دارد اما معامله ای صورت نمی گیرد. معمولا زمانی که یک نماد بخواهد بازگشایی شود، قبل از آن برای کشف قیمت در وضعیت مجاز-محفوظ قرار می گیرد.

وضعیت مجاز-متوقف: در این حالت نمی توان نماد را معامله کرد. تنها کاری که می توان کرد ارسال سفارش است.

قوانین توقف و بازگشایی نمادها

قوانین و مقررات خاصی برای متوقف شدن نمادها در بورس ایران وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

توقف و بازگشایی نماد برای مجمع عمومی

• نمادها در بورس یک روز کاری قبل از مجمع عمومی یا جلسه هیئت مدیره ناشر، متوقف می شوند.
• نمادها در بورس حداکثر دو روز کاری بعد از این که تصمیمات مجمع افشا شد، منتشر می شوند.

توقف و بازگشایی نماد برای مجمع عمومی فوق العاده

شرایط توقف نماد در مجمع عمومی فوق العاده همانند مجمع عمومی است با این تفاوت که اگر موضوع این مجمع، افزایش سرمایه به میزان ۲۰۰ درصد یا بیشتر باشد و این افزایش سرمایه از طریق سهام جایزه صورت بگیرد، تا زمانی که افزایش سرمایه شرکت ثبت نشود و سهام جایزه قابلیت معامله کردن پیدا نکند، نماد بازگشایی نمی شود.

توقف و بازگشایی نماد در افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف

• بعد از افشای اطلاعات گروه الف، نماد بسته می شود.
• نماد در روز معاملاتی بعدی باز می شود.

توقف نماد در افشای اطلاعات با اهمیت گروه ب

در این حالت نیز بعد از افشای اطلاعات با اهمیت گروه ب، نماد بسته می شود ولی زمان بازشدن آن به زمان توقف آن مربوط است.

• اگر نماد در زمانی قبل از ۹۰ دقیقه آخر بازار، متوقف شود بعد از ۶۰ دقیقه باز می شود.
• اگر نماد در ۹۰ دقیقه آخر بازار، متوقف شود، در روز معاملاتی بعدی باز می شود.
• اگر نماد در ساعتی که بازار بسته است، متوقف شود، در روز معاملاتی بعدی اول از همه نماد به مدت ۹۰ دقیقه متوقف می شود و بعد از آن باز می شود.

توقف نماد در تغییرات ۳۰ درصدی قیمت

طبق اطلاعیه جدیدی که در دی ماه ۱۴۰۰ توسط بورس اوراق بهادار تهران منتشر شد.اگر دامنه نوسان نمادی در شرایط عادی باشد و قیمت پایانی آن در ۱۵ روز معاملاتی پشت سر هم، بیشتر از ۳۰ درصد کاهش یابد، نماد متوقف شده و حداکثر دو روز کاری بعد باز می شود.

توقف نماد در تغییرات ۵۰ درصدی قیمت

طبق همان اطلاعیه اگر نمادی در شرایط دامنه نوسان عادی در ۱۵ روز معاملاتی پشت هم، بیشتر از ۵۰ درصد افزایش قیمت داشته باشد، نماد متوقف شده و حداکثر دو روز کاری بعد بازگشایی می شود.

توقف نماد به علت دستکاری قیمت

 در این حالت نماد حداکثر یک روز کاری متوقف می شود.

توقف نماد به علت دستکاری بازار

در این حالت که ظن دستکاری بازار وجود دارد، نماد حداکثر ۵ روز کاری متوقف می شود. در این حالت پیام ناظر به این شکل است: توقف معاملات به علت بررسی بیشتر معاملات.

قوانین مربوط به کارمزد معاملات

یکی از نیازهای افراد فعال در بورس ، آگاهی از قوانین مربوط به کارمزد معاملات و نرخ این هزینه ها است. زمانی که سهمی را در بازار بورس خرید و فروش می کنید باید کارمزد یا هزینه معاملات را نیز بپردازید. البته پرداخت کارمزد به صورت خودکار از طریق سامانه های آنلاین کارگزاری ها انجام می شود.

به عنوان یک سرمایه گذار، آگاهی از میزان نرخ کارمزد انجام معاملات بسیار مهم است. این کارمزد به بخش های مختلفی از بازار سرمایه  مثل:

• کارگزاری
• شرکت بورس
• شرکت سپرده گذاری مرکزی
• شرکت مدیریت فناوری
• حق نظارت سازمان
• مالیات

تعلق می گیرد. هر کدام از این بخش ها درصد مشخصی از معاملات خرید و فروش در سهام را به عنوان کارمزد می گیرند.

• در سال ۱۴۰۱، نرخ کارمزد معاملات در بورس اوراق بهادار، برابر با ۱.۲۵۱۲ درصد است.
• در سال ۱۴۰۱، نرخ کارمزد معاملات در فرابورس، برابر با ۱.۲۴۳۲ درصد است.

نکات کاربردی مربوط به کارمزد معاملات

کارمزد معاملات در بورس براساس قوانین و مقررات خاصی از سرمایه گذاران در بخش های مختلف بازار سرمایه گرفته می شود. برای دیدن نرخ دقیق این کارمزدها و بررسی جز به جز جداول آن ها می توانید به سایت بورس اوراق بهادار به نشانی اینترنتی https://www.seo.ir/ مراجعه کنید. در قسمت «اطلاعات و آمار» می توانید با زدن گزینه «نرخ کارمزدها و خدمات» از اطلاعات درج شده در جدول های آن استفاده کنید.

جالب است بدانید که :

• بر طبق قوانین مربوط به هزینه معاملات، مالیات فقط از فروشنده گرفته می شود. یعنی زمانی که سهمی را می خرید، مشمول پرداخت مالیات نمی شوید اما در زمان فروش باید هزینه مربوط به مالیات را بپردازید.
• تمام هزینه های مربوط به معاملات، طبق قانون و بلافاصله پس از انجام معاملات از هر دو طرف معامله به صورت خودکار کسر می شود. بنابراین نیازی نیست که این هزینه ها را حساب کنید چون موقع ارسال سفارش، کارگزاری به شکل خودکار این هزینه ها را حساب کرده و به شما نشان می دهد.
• معامله کردن بعضی از ابزارهای مالیاتی در بازار سرمایه ایران مثل صندوق های سرمایه گذاری، بدون مالیات است.
• هر نوع اوراق بهادار، هزینه معاملات مخصوص به خود را دارد. بنابراین کارمزد معاملات در بخش های متفاوت بازار سرمایه متفاوت خواهد بود.

قوانین تخلفات معاملاتی در بورس

برای شروع فعالیت در بورس، بهتر است از قوانین مربوط به تخلفات معاملاتی باخبر باشید تا به اشتباه سفارشی را برخلاف قوانین موجود در سامانه های آنلاین وارد نکنید. بخشی از این تخلفات معاملاتی مربوط به سهامداران عمده می باشد و بخش دیگری از آن مربوط به سهامداران خُرد است. پس برای این که از خطرات برخورد قانونی به دلیل انجام ناخواسته تخلفات به دور بمانید، در این قسمت مهم ترین مصادیق تخلفات معاملاتی را بررسی می کنیم.

۱- ثبت سفارش فروش نمادهای بورسی کمتر از ۵۰۰ هزار تومان

طبق قانون، اگر در یکی از نمادهای بورسی سفارش فروشی ثبت کنید که ارزش آن کمتر از ۵۰۰ هزار تومان باشد، تخلف معاملاتی انجام داده اید اما اگر ارزش یک نماد بورسی در پرتفو شما کمتر از ۵۰۰ هزار تومان باشد، مجاز هستید فقط یک سفارش فروش به ارزش کل دارایی تان از آن نماد وارد کنید.

۲- ثبت سفارش خرید در قیمت بیشتر یا کمتر از قیمت جاری در روز

اگر کسی بخواهد با قیمتی بیشتر یا کمتر از منظه جاری، یعنی همان قیمتی که در صف اول خرید و فروش وجود دارد، سفارشی ارسال کند و از این طریق بخواهد روند سهم را صعودی یا نزولی کند، احتمال دستکاری در قیمت وجود دارد و این کار طبق قوانین بورسی جز تخلفات محسوب می شود.

۳- معامله کردن بدون تغییر مالکیت نهایی

اگر معاملات بدون تغییر مالکیت نهایی و با هدف رونق دادن به بازار یا رکود آن  صورت بگیرد، تخلف محسوب می شود. علاوه بر این، معامله کردن با خود نیز تخلف محسوب می شود.

۴- معاملات هماهنگ شده برای دستکاری قیمت

اگر یک یا چند کد معاملاتی مشخص با هماهنگی یکدیگر بخواهند با انجام کارهایی مثل خرید و فروش سهام شرکت هایی که سرمایه پایینی دارند، روند صعودی یا نزولی را به صورت ساختگی در سهم ایجاد کنند، تخلف کرده اند.

۵- ثبت کردن سفارش برای طولانی کردن صف خرید یا فروش

گاهی اوقات افرادی، مخصوصا در ساعات پایانی بازار با هدف دستکاری قیمت سفارش هایی با حجم بالا در صف خرید یا فروش می گذارند ولی زمانی که نوبت به اجرای آن ها می شود، سفارش خود را ویرایش یا حذف می کنند.

۶- دستکاری قیمت در مرحله پیش گشایش

زمانی که افراد در مرحله پیش گشایش به طریقی سفارش ارسال کنند که باعث صعود یا نزول شدید قیمت شده و درست پیش از شروع بازار سفارش خود را حذف کنند، مظنون به دستکاری در قیمت هستند.

۷- دستکاری قیمت در مرحله پیش گشایش همزمان با ارسال سفارش در سمت مقابل

این قسمت مانند مرحله قبلی است با این تفاوت که افراد پس از حذف سفارش خود در مرحله پیش گشایش، در زمان بازگشایی از سمت مقابل شروع به انجام معامله می کنند.(یعنی اگر در پیش گشایش سفارش فروش ارسال کرده اند در مرحله گشایش سفارش خرید ثبت می کنند و سهم را می خرند.)

۸- سفارش چینی با حجم کم برای دستکاری در تعداد معاملات در یک روز

گاهی بعضی از افراد سفارش های خود را در تعداد بالا و حجم کم ارسال می کنند تا برای منافع خود، تعداد معاملات را بالا جلوه بدهند.

۹- سفارش چینی غیرمتناسب با سایر سفارشات

گاهی افراد در آخرین ردیف عمق بازار، سفارش هایی با حجم بالا وارد می کنند اما زمانی که نوبت به آن ها می رسد، سفارش خود را حذف می کنند.

اگر افراد یا سازمان هایی مرتکب تخلفات بورسی شوند، طبق قانون سازمان بورس اوراق بهادار، دسترسی شان به سامانه آنلاین معاملات قطع می شود. در موارد دیگری که میزان جرم بیشتر است، حبس و جریمه نقدی نیز در نظر گرفته شده است.

قوانین ارسال سفارش نمادهای بورسی و محدودیت حجمی

زمانی که بخواهید نمادهای موجود در بورس و فرابورس ایران را معامله کنید باید قوانین ارسال سفارش یا محدودیت حجمی هر سفارش در نمادهای بورسی را هم در نظر بگیرید. در ادامه این قوانین را توضیح می دهیم.

حداکثر حجم سفارش در بورس

قانون حداکثر حجم سفارش در نمادهای بورسی با توجه به قیمت آن ها محاسبه می شود.

• اگر قیمت سهم کمتر از ۵۰۰ تومان باشد، حداکثر حجم سفارش، ۴۰۰ هزار سهم است.
• اگر قیمت سهم بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ تومان باشد، حداکثر حجم سفارش، ۲۰۰ هزار سهم است.
• اگر قیمت سهم بین ۱۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ تومان باشد، حداکثر حجم سفارش، ۱۰۰ هزار سهم است.
• اگر قیمت سهم بیشتر از ۱۰۰۰۰ تومان باشد، حداکثر حجم سفارش، ۵۰ هزار سهم است.

حداکثر حجم سفارش در فرابورس

در شرکت های فرابورس میزان حداکثر حجم سفارش در هر سفارش، با توجه به سرمایه پایه شرکت تعیین می شود.

• در شرکت های فرابورسی با سرمایه پایه ۱۰۰ میلیون و بیشتر، حداکثر حجم سفارش ۲۰۰ هزار سهم است.
• در شرکت های فرابورسی با سرمایه پایه کمتر از ۱۰۰ میلیون، حداکثر حجم سفارش ۱۰۰ هزار سهم است.

حداقل حجم سفارش در بورس و فرابورس

حداقل حجم سفارش باید طوری باشد که ارزش سفارش شما کمتر از ۵۰۰ هزار تومان نشود.

قوانین مربوط به حداقل تغییر قیمت در زمان سفارش گذاری

بر طبق قانونی (مصوبه) که هیات مدیره شرکت بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۴۰۰ تصویب کرده است، میزان حداقل تغییر قیمت در زمان سفارش گذاری به شرح زیر است:

• برای سهام و حق تقدم هایی با ارزش کمتر از ۵۰۰۰ ریال، حداقل میزان تغییر قیمت، یک ریال است. یعنی اگر قیمت سهم شما در حال حاضر ۴۵۰۰ ریال است شما می توانید سفارشی با قیمت ۴۵۰۱وارد کنید.
• برای سهام و حق تقدم هایی با ارزش بیشتر از ۵۰۰۰ ریال، حداقل میزان تغییر قیمت، ده ریال است. برای مثال اگر قیمت سهم شما هم اکنون ۸۰۰۰ ریال است. قیمت بالاتری که شما می توانید با آن سفارش خود را ارسال کنید، ۸۰۱۰ خواهد بود و اگر قیمتی از ۸۰۰۱ تا ۸۰۰۹ وارد کنید با خطا مواجه می شوید.

قانون تغییر در حجم نمایشی

در خرداد ماه سال ۱۳۹۹ سازمان بورس اطلاعیه ای صادر کرد که طبق آن دیگر امکان استفاده از حجم نمایشی برای مخفی کردن بخشی از حجم سفارش در سفارش های پیشرفته وجود نخواهد داشت.

در گذشته قابلیتی برای مخفی کردن بخشی از سفارش وجود داشت. به عبارت دیگر، براساس قانون، افراد می توانستند تا ۷۰ درصد سفارش خود را در تابلوی معاملات مخفی کنند. مثلا اگر قرار بود سهم شبندر را با حجم ۱۰۰۰۰۰ سهم بخرید می توانستید در قسمت تنظیمات سفارش عدد ۳۰۰۰۰ را وارد کرده و بقیه سفارش خود را مخفی کنید.

بررسی توافق نامه ها در کارگزاری

با این که موقع ثبت نام در بورس، قرارداد استفاده از معاملات برخط را امضا کرده اید، در طول زمان و با توجه به شرایط جدید، کارگزاری ها از شما می خواهند که توافق نامه های دیگری را نیز امضا کنید. در این بخش به دو توافق نامه مهم که بر طبق قانون باید آن ها را تایید کنید، می پردازیم.

توافق نامه معاملات تحت احتیاط طبق کدال

یک سری از نمادها در بورس به علت های مختلفی چون عدم شفافیت ناشر یا ظن دستکاری صورت های مالی یا موارد دیگر، مطابق با ماده ۱۹ مکرر ۱ (بند ب و ج) دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، جز نمادهای تحت احتیاط دسته بندی می شوند و حتی ممکن است تعلیق نیز بشوند.

با استفاده از این لینک (https://www.tse.ir/undersupervision.html) می توانید نمادهای تحت احتیاط و تعلیق شده را در بورس اوراق بهادار تهران ببینید.

امضای این فرم به منزله آگاهی شما از این موضوع است.  

بیانیه پذیرش ریسک معاملات در بازار پایه

به دلیل این که معامله کردن در بازار پایه فرابورس ریسک ها و خطرات خاص خود را دارد باید طبق قانون کارگزاری، این فرم را که به منزله آگاهی شما از این ریسک است، تایید کنید.

همان طور که می دانید شرکت هایی که شرایط پذیرش در بازار اول و دوم بورس و فرابورس را ندارند به بازار پایه منتقل می شوند و معامله کردن آن ها ریسک بیشتری برای معامله گران دارد.

قوانین گره معاملاتی

یکی از موضوعات مهم در زمان معامله گری در بازار بورس، آگاهی از قوانین گره معاملاتی است. زمانی که نمادها دچار صف فروش می شوند و سفارش های خیلی کمی با موفقیت انجام می شوند و یا به عبارت دیگر زمانی که دیگر خریداری برای سهم وجود ندارد، گره معاملاتی اتفاق می افتد. احتمالا این عبارت که نماد در صف فروش قفل شده است را شنیده باشید. این جمله خود به نوعی مفهوم گره معاملاتی را توضیح می دهد.

زمانی هم که صف خرید وجود دارد اما فروشنده ای حاضر به فروش سهم خود نیست و حجم بسیار کمی از سفارش ها انجام می شود، گره معاملاتی ایجاد می شود.

طبق ماده ۲۵ دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران اگر یکی از سه حالتی که در ادامه شرح می دهیم اتفاق بیفتد، نماد مشمول گره معاملاتی است:

۱- اگر در پایان یک جلسه معاملاتی، یک نماد با صف خرید و فروشی به اندازه حداقل یک برابر حجم مبنا (در شرکت هایی که ۳میلیارد سهم یا بیشتر دارند) و یا دو برابر حجم مبنا (در سایر شرکت ها) به علت عدم تقارن بین قیمت خرید و فروش رو به رو باشد و حداقل ۵ جلسه معاملاتی پشت سر هم یا معامله ای در آن صورت نگیرد و یا این که میانگین معاملات آن در این ۵ جلسه، کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.

۲- اگر در ۵ روز معاملاتی پشت سر هم، یک نماد فقط در کف قیمت دامنه نوسان باشد و در عین حال میانگین متوسط معاملات در این دوره پنج روزه‌ی متوالی کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.

۳- اگر در ۵ روز معاملاتی پشت سر هم، یک نماد فقط در سقف قیمت دامنه نوسان باشد و در عین حال میانگین متوسط معاملات در این دوره پنج روزه‌ی متوالی کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.

در این میان اگر سرمایه یک شرکت کمتر از ۱۵۰ میلیارد ریال باشد، قوانین و مقررات گره معاملاتی و حجم مبنا ممکن است بر اساس نظر مدیریت سازمان بورس اعمال نشود.

در این نوشته، قوانین و مقررات کارگزاری ها را در بخش های مختلفی مثل تعهدات کارگزار در قبال مشتری، حقوق کارگزار در قبال مشتری، دامنه نوسان، وضعیت نمادها و شرایط توقف آن ها، کارمزد معاملات، ساعت معاملات، توافق نامه های کارگزاری، قوانین مربوط به محدودیت حجمی، قوانین مربوط به حداقل تغییر قیمت، تخلفات معاملاتی در بورس و قوانین مربوط به گره معاملاتی را بررسی کردیم. حالا می توانید با دیدی بازتر به انجام معاملات در بازار بورس ایران که همواره به عنوان بهترین سرمایه گذاری در ایران شناخته می شود، بپردازید.

منبع : گروه تحریریه وب سایت اموزش بورس

 

لینک کوتاه مقاله: https://amoozesh-boors.com/i/tc