تَهاتُر (Barter) یا بارتر، سیستم مبادله‌ای است که در آن از پول یا انواع اشکال پول (کارت بانکی و ...) استفاده نمی‌شود. به عبارت دیگر، در سیستم بارترینگ (Bartering) داد و ستد بدین شکل است که فرد یک کالا یا خدمت را در ازای یک کالا یا خدمت دیگر از طرف مقابل دریافت می‌کند. به عنوان مثال، اگر یک نجار برای یک کشاورز حصار چوبی بسازد، می‌تواند در قالب معامله پایاپای یا تهاتر، از او محصولات کشاورزی مانند برنج دریافت کند. تهاتر در گذشته و پیش از پیدایش پول یا پول کالایی (همچون طلا) رواج داشت. هم اکنون نیز تهاتر در برخی از مبادلات اقتصادی در سطح کشور، شرکت‌های بزرگ، کسب‌وکارهای کوچک و اشخاص رواج دارد.
در ادامه به بررسی ساختار تهاتر و مزایا و معایب آن خواهیم پرداخت.
تَهاتُر یا معامله پایاپای بدین معنی است که دو طرف قرارداد، کالا یا خدمت خود را در ازای دریافت کالا یا خدمت دیگری مبادله می‌کنند. در اینجا، دو طرف قرارداد برای تعیین ارزش نسبی کالاها و خدمات خود با یکدیگر مذاکره کرده و در نهایت آنها را در یک مبادله یکسان به یکدیگر عرضه می‌کنند.
اگرچه بیشترین کاربرد تهاتر در زمان گذشته بوده است اما هم اکنون به علت وجود سایتهای واسط این نوع معامله پایاپای در بستر اینترنت شکل جدیدی به خود گرفته است.
هر دو طرف معامله کالا به کالا میتوانند مقدار و نوع کالای مورد نظر خود را برای مبادله اعلام کنند. در نهایت، هر دو طرف بر اساس مقداری که منجر به تخصیص بهینه منابع می‌شود، مبادله خود را انجام می‌دهند. به عنوان مثال فردی می‌تواند ۷ کیلو برنج (به قیمت کیلویی ۱۰۰ هزار تومان) را با ۱ کیلو گوشت (به قیمت کیلویی ۷۰۰ هزار تومان) تهاتر کند.
در زمانه‌ی کنونی، شرکت‌ها ممکن است بخشی از معاملات خود را در قالب تهاتر انجام دهند. علت این امر نداشتن پول یا اعتبار کافی است. علاوه بر این استفاده از معاملات پایاپای، ریسک تغییر در نرخ تبادل ارزهای خارجی را از بین می‌برد. از نمونه‌های معاصر معاملات پایاپای می‌توان به مدل تجارت بنگاه به بنگاه (B2B) اشاره کرد. به عنوان مثال، شرکت‌های کوچک معمولا حقوق تبلیغات در فضای تجاری یکدیگر را مبادله می‌کنند.
کشورها در مواقعی که قادر به تامین مالی نیستند، از تهاتر استفاده می‌کنند. بدین طریق آنها میتوانند کالاهای مورد نیاز کشور را از طریق صادرات سایر کالاها به دست بیاورند. کشورها با استفاده از چنین مبادلاتی میتوانند بدهی خود را کاهش داده و کسری بودجه را مدیریت کنند.
سازمان IRTA (انجمن بین‌المللی تجارت متقابل) حجم سالانه مبادلات پایاپای در آمریکا را بین 12 تا 14 میلیارد دلار تخمین می‌زند. بر این اساس 50% این مبادلات از نوع تجارت متقابل (Counter Trade)، 30% از نوع مبادلات پایاپای شرکتی و 20% از نوع مبادلات پایاپای خرده فروشی هستند.
از نمونه‌های اخیر رواج تهاتر در مبادلات می‌توان چنین برداشت کرد که در زمان رکود اقتصادی یا هنگامی که اوضاع اقتصادی در وضعیت نامناسبی قرار دارد، حجم مبادلات پایاپای نیز افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، می‌توان به محبوب شدن مبادلات پایاپای آنلاین در بین کسب و کارهای کوچک پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ اشاره کرد. این کسب و کارها که با کاهش فروش مواجه شده بودند، توانستند با استفاده از تهاتر، مشتریان جدیدی برای محصولات خود پیدا کنند.
از دیگر نمونه‌های افزایش تهاتر می‌توان به دوره قرنطینه ناشی از کووید ۱۹ در سال ۲۰۲۰ میلادی در بریتانیا اشاره کرد.
۱- معامله پایاپای این امکان را در اختیار افراد قرار می‌دهد تا کالاهایی که در اختیار دارند اما از آنها استفاده نمی‌کنند را در ازای دریافت کالای مورد نیازشان مبادله کنند و پول را برای انجام فعالیت‌هایی که امکان تهاتر در آنها وجود ندارد (بازپرداخت وام، پرداخت قبوض، خدمات پزشکی و ...) نگه دارند.
۲- از نظر روانی، رابطه شخصی عمیق‌تری بین دو طرف قرارداد به وجود می‌آید.
۳- در شرایط بحرانی اقتصادی، مبادله کالا به کالا می‌تواند با سهولت بیشتری نسبت به پول، نیازهای افراد را به کالاها مرتفع کند؛ عدم نیاز به نقدینگی برای مبادلات می‌تواند اقتصاد را از وضعیت رکود نجات دهد.
۴- تهاتر می‌تواند در به تعادل رساندن اقتصادها (از طریق برابری عرضه و تقاضا) موثر باشد.
۵- افراد با مبادله‌ی کالاهایی که از نظر کمیت ارزش یکسانی دارند، میتوانند به تخصیص بهینه منابع کمک کنند.
۱- از جمله مهمترین محدودیت‌های تهاتر این نکته است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ، مبادله بر اساس آن را نمی‌پذیرند. حتی شرکت‌های کوچکتر ممکن است تمام محصولات خود را به صورت پایاپای به فروش نرسانند یا برای مقداری از کالاهای موجود در قرارداد، درخواست پرداخت نقدی کنند.
۲- تعیین ارزشِ دقیق دو کالا یا خدمت دشوار است.
۳- از آنجایی که ممکن است یک طرف مبادله نیاز فوری به کالای طرف مقابل داشته باشد، ممکن است صرف از نظر از برابری ارزش، مجبور به انجام معامله شود.
۴- تهاتر خدمات در بازه بلندمدت با توافق یکباره ممکن است به ضرر اشخاص تمام شود. چون ممکن است ارزش خدمت یا کالای مورد نظر در گذر زمان تغییر کند.
در سیستم تهاتر، مبادله کالا و خدمات در ازای دیگر کالاها و خدمات انجام می‌شود اما در سیستم ارزی، تمام مبادلات بر مبنای ارزش پولی آنها انجام می‌شوند. مهمترین مشکلی که موجب شد سیستم تهاتری جای خود را به سیستم پولی دهد این مسئله بود که همیشه یک طرف معامله، کالا یا خدمت مورد نیاز طرف مقابل را نداشت.
در مبحث تاریخچه پول به این موضوع اشاره شده که در گذشته برای حل مشکل مبادلات کالا به کالا، کالاهای مشترکی همچون پوست حیوانات، نمک و بعدها طلا برای خرید و فروش در نظر گرفته می‌شده است. در نهایت با شکل‌گیری پول که به صورت همزمان ابزاری به عنوان واحد شمارش، ذخیره ارزش و وسیله مبادله است، این مشکلات برطرف شد. با این وجود همان طور که پیشتر شد، امروزه همچنان از مبادلات پایاپای استفاده می‌شود.
امروزه، استفاده از تهاتر به دلایل مختلفی انجام می‌شود:
۱- کاهش نقدینگی: هنگامی که شرکت‌های بزرگ یا حتی اشخاص حقیقی دچار کمبود نقدینگی می‌شوند و برای ادامه فعالیت خود به کالاهای طرف مقابل نیاز دارند از مبادلات پایاپای استفاده می‌کنند. کسب و کارهای کوچک نیز به انجام این مبادلات مخصوصا در زمینه خدمات می‌پردازند. به عنوان مثال، بازیگری که از خدمات کلینیک‌های زیبایی استفاده می‌کند در ازای آن، وظیفه تبلیغات برای کلینیک را می‌پذیرد.
۲- تحریم‌ها: یکی دیگر از علل انجام معاملات تهاتری، تحریم است. در ایران که تحت انواع تحریم‌ها قرار دارد، از تهاتر نفت با کالاهای اساسی و ضروری استفاده می‌شود. البته همیشه کشورها، مبادله کالاهای مورد نیاز ایران را در ازای تهاتر با نفت قبول نکرده و به جای آن کالاهای مورد نظر خود را با نفت ایران مبادله می‌کنند. از نمونه‌های اخیر این مبادلات می‌توان به تهاتر نفت ایران با چای سریلانکا اشاره کرد. این تهاتر به دلیل پرداخت بدهی کشور سریلانکا به ایران انجام شد.
۳- تورم: در مواقعی که نرخ تورم بالاست، مردم ترجیح می‌دهند کالای خود را نه در ازای پول بلکه در ازای کالایی دیگر مبادله کنند. چون اگر بین توافق و انجام معامله فاصله زمانی بیفتد، به دلیل کاهش ارزش پول در اثر تورم، یکی از طرفین ممکن است ضرر کند.
۴- فرار مالیاتی: از دیگر علل انجام معاملات تهاتری، فرار مالیاتی است. به همین دلیل است که معاملاتی همچون «تهاتر ملک با ملک» گسترش یافته است.
برای انجام مبادلات پایاپای یا تهاتر، نکات زیر را در نظر بگیرید:
همان طور که پیشتر اشاره شد شرایط نامساعد اقتصادی، تورم و تحریم می‌تواند حجم معاملات تهاتری را در سطح کشور و شرکت‌های بزرگ افزایش دهد. البته این وضعیت برای کسب و کارهای کوچک نیز رخ می‌دهد. در صورت افزایش هوشمندی مردم نسبت به پول (که به تنهایی کالایی ارزشمند نیست) و گسترش فعالیت سایتهای تهاتر‌محور، امکان افزایش معاملات پایاپای توسط مردم عادی، کسب و کارهای کوچک و بزرگ در آینده وجود خواهد داشت.
تورم بالای ایران نیز موجب شده که هم اکنون بسیاری از مردم سرمایه‌ی ریالی خود را به طلا، دلار، خودرو و ... تبدیل کنند. با این حال، بسیاری از افراد، تنها موفق به حفظ ارزش سرمایه خود در برابر تورم شده اما سودی به دست نمی‌آورند. دوره رشد اقتصادی با متد SMI با هدف افزایش درآمد مردم از مشاغل و افزایش بازدهی از انواع سرمایه گذاری‌ها در بازارهای مالی به خصوص بازار سکه و طلا طراحی شده است. پس از گذراندن این دوره و انجام تمرین‌های آن می‌توانید به عنوان شروع (حتی با کمترین سرمایه) وارد بازار طلا شده و نه تنها از افزایش قیمت بلکه از کاهش قیمت‌ها نیز سود بگیرید.
در این مقاله به تَهاتُر یا سیستم مبادله پایاپای پرداخته و دانستیم که تهاتر، سیستمی است که طی آن کالاها و خدمات اشخاص، شرکت‌ها و یا کشورها در ازای کالاها و خدماتِ طرفِ مقابل بدون پرداخت پول مبادله می‌شوند. در شرایط بحرانی از نظر اقتصادی، حجم مبادلات تهاتری افزایش می‌یابد. حتی در ایران نیز به دلیل وجود تحریم‌ها از تهاتر نفت با سایر کالاها استفاده می‌شود. در نهایت می‌توان گفت، نکته مهم برای اشخاص، شناسایی استعدادهای خود و کسب مهارت برای ارائه خدمات و دریافت کالا یا خدمات دیگر به ازای آن (و یا حتی پول) است.
جهت مطالعه سایر مفاهیم مهم اقتصادی از مقالات زیر استفاده کنید.
تهاتر یا معامله پایاپای به معنای داد و ستد کالاها و خدمات با کالاها یا خدمات طرف مقابل قرارداد است. در این مبادله، پولی رد و بدل نمی‌شود.
بله. مبادلات پایاپای امروزه همچنان وجود دارند. از نمونه‌های آن در ایران می‌توان به تهاتر ملک با خودرو اشاره کرد. علاوه بر این، می‌توان به تهاتر نفت با کالاهای اساسی در سطح کشور اشاره کرد.
جهت خرید و فروش ملک در ایران، افراد میتوانند از تهاتر استفاده کنند. بدین طریق که بر اساس توافق خریدار و فروشنده، یک خانه ویلایی می‌تواند با چند واحد آپارتمان با ارزش یکسان تهاتر شود. البته تهاتر ملک با سکه، خودرو و دلار نیز امکان‌پذیر است.
در کشور آمریکا، تهاتر نوعی سیستم کسب درآمد به حساب آمده و به آن مالیات تعلق می‌گیرد. کسب و کارها در این کشور باید ارزش بازاری کالاهای مبادله شده خود را گزارش کنند. در صورت در دسترس نبودن ارزش بازاری، ارزش دفتری مبنای پرداخت مالیات است.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
