هرازگاهی در هر کشور نیاز به تحریک اقتصاد وجود دارد. طیف گسترده‌ای از ویژگی‌ها و ابزارهای مختلف برای این کار وجود دارد. معرفی نوآوری، سرمایه‌گذاری، کاهش مالیات و بسیاری از گزینه‌های دیگر. یکی از مؤثرترین سازوکارها مداخله ارزی است.
مداخله ارزی یک ابزار سیاستی است که توسط بانک‌های مرکزی یا مقامات پولی برای تأثیرگذاری بر نرخ ارز خود استفاده می‌شود. شامل خرید یا فروش ارزهای خارجی در بازار ارز باهدف تثبیت نرخ ارز یا دستیابی به سایر اهداف کلان اقتصادی است. درحالی‌که مداخله ارزی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر نرخ ارز داشته باشد، اثربخشی و پیامدهای بلندمدت آن موضوع بحث در میان اقتصاددانان است. در این مقاله، اشکال مختلف مداخله ارزی، انگیزه‌ها، اثربخشی و مناقشات پیرامون این ابزار سیاستی را بررسی خواهیم کرد.
مداخله ارزی Currency intervention زمانی اتفاق می‌افتد که یک بانک مرکزی برای تأثیرگذاری بر ارزش آن، ارز کشور را در بازار ارز خریداری یا بفروشد.
مداخله ارزی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. یکی از راه‌ها این است که بانک مرکزی ارزهای خارجی را در بازار فارکس خریداری یا بفروشد، بازار فارکس، بازاری است که ارزها برای تحویل فوری معامله می‌شوند.
راه دیگر این است که بانک مرکزی در معاملات آتی شرکت کند که شامل خرید یا فروش ارز با نرخ از پیش تعیین‌شده برای تحویل در تاریخ آینده است. در برخی موارد، بانک مرکزی ممکن است به‌طور غیرمستقیم از طریق تأثیرگذاری بر نرخ‌های بهره داخلی یا سایر ابزارهای سیاست پولی مداخله کند.
انگیزه‌های مداخله ارزی می‌تواند متفاوت باشد. بانک‌های مرکزی ممکن است برای تثبیت نرخ ارز و جلوگیری از نوسانات بیش‌ازحد مداخله کنند که می‌تواند عدم اطمینان ایجاد کند و بر رشد اقتصادی تأثیر منفی بگذارد. علاوه بر این، یک بانک مرکزی ممکن است برای حفظ رقابت‌پذیری صادرات خود از طریق تضعیف پول خود یا برای کنترل تورم با تقویت پول خود مداخله کند.
بااین‌حال، اثربخشی مداخله ارزی موضوع بحث در میان اقتصاددانان است. درحالی‌که می‌تواند تأثیر کوتاه‌مدتی بر نرخ ارز داشته باشد، اثربخشی بلندمدت و پیامدهای منفی احتمالی آن همیشه مشخص نیست. برخی استدلال می‌کنند که مداخله می‌تواند باعث ایجاد انحراف در بازار شود و منجر به عواقب ناخواسته شود، درحالی‌که برخی دیگر معتقدند که می‌تواند یک ابزار سیاست‌گذاری مفید در شرایط خاص باشد.
مداخلات ارزی را می‌توان در موارد زیر انجام داد:
در برخی مواقع، یک بانک مرکزی ممکن است احساس کند که پولش در حال افزایش (به دست آوردن ارزش) یا کاهش (از دست دادن ارزش) خیلی سریع است. این ممکن است باعث شود که تصمیم بگیرد وارد عمل شود و مداخله ارزی را برای کند کردن حرکت انجام می‌دهد.
به‌طورمعمول، بانک مرکزی این عملیات را انجام می‌دهد، اما گاهی اوقات آن را با خزانه‌داری کشور جایگزین می‌کنند. نه‌تنها پول ملی بلکه ارزهای خارجی و همچنین ذخایر طلا نیز تحت نظارت هستند.
مداخله ارزی می‌تواند برای تأثیرگذاری بر حرکت در هر جهت مورداستفاده قرار گیرد، اما مداخلات ارزی اغلب باهدف پایین نگه‌داشتن ارزش پول داخلی نسبت به ارزهای خارجی انجام می‌شود.
ارزش‌گذاری بالاتر ارز باعث می‌شود صادرات کمتر رقابتی باشد؛ زیرا قیمت محصولات در هنگام خرید با ارز خارجی بالاتر می‌رود. از سوی دیگر، کاهش ارزش پول، هزینه نسبی صادرات یک کشور را کاهش می‌دهد. این امر می‌تواند به افزایش صادرات و افزایش رشد اقتصادی کمک کند.
مکانیسم مداخله ارزی بسته به استراتژی مداخله خاصی که توسط بانک مرکزی یا مقام پولی به کار می‌رود، می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به مراحل کلی مداخله ارزی اشاره می‌کنیم:
تعیین نرخ ارز موردنظر: بانک مرکزی یا مقام پولی نرخ ارز هدفی را تعیین می‌کند که می‌خواهد از طریق مداخله به آن دست یابد.
تحلیل شرایط بازار: بانک مرکزی شرایط بازار ارز و عوامل مؤثر بر نرخ ارز را تحلیل می‌کند. این تجزیه‌وتحلیل به تعیین استراتژی مداخله مناسب کمک می‌کند.
استراتژی مداخله: بانک مرکزی در مورد نوع مداخله‌ای که استفاده می‌کند تصمیم می‌گیرد. استراتژی مداخله می‌تواند شامل خرید یا فروش ارزهای خارجی در بازار نقدی، شرکت در معاملات آتی یا استفاده از سایر ابزارهای سیاست پولی برای تأثیرگذاری بر نرخ ارز باشد.
اجرای مداخله: بانک مرکزی یا مقام پولی مداخله را با خرید یا فروش ارزهای خارجی در بازار ارز برای تأثیرگذاری بر نرخ ارز انجام می‌دهد. بانک مرکزی ممکن است از ذخایر ارزی خود برای خرید یا فروش ارز استفاده کند.
ارزیابی تأثیر: بانک مرکزی یا مقام پولی تأثیر مداخله بر نرخ ارز و اقتصاد را ارزیابی می‌کند. اگر مداخله در دستیابی به هدف نرخ ارز مطلوب موفقیت‌آمیز باشد، بانک مرکزی ممکن است به استراتژی مداخله ادامه دهد. اگر مداخله ناموفق باشد، بانک مرکزی ممکن است استراتژی خود را تعدیل کند یا به‌طورکلی مداخله را متوقف کند.
توجه به این نکته ضروری است که مداخله ارزی همیشه مؤثر نیست و می‌تواند عواقب ناخواسته‌ای داشته باشد. تأثیر مداخله بر نرخ ارز و اقتصاد به عوامل مختلفی ازجمله اندازه و مدت مداخله، شرایط بازار و اعتبار بانک مرکزی بستگی دارد.
راه‌های متعددی وجود دارد که بانک‌های مرکزی می‌توانند در بازارها مداخله کنند، برخی از این راه‌ها نسبت به سایرین به تعهد بیشتری نیاز دارند و نسبت به سایرین نیز مؤثرتر هستند، در این مقاله ما 4 نوع مداخله برجسته بانک مرکزی را فهرست کرده‌ایم.
یکی از تکنیک‌های اساسی بانک‌های مرکزی برای مدیریت ذخایر فارکس است. همان‌طور که از نام آن پیداست، تکنیک Jawboning بیشتر در مورد صحبت کردن است تا انجام عملی واقعی. در حین استفاده از این تکنیک، بانک‌های مرکزی به‌طور فعال در مورد سطوح ارز هدف خود صحبت می‌کنند و به رسانه‌ها می‌گویند که اگر ارز از یک نقطه خاص فراتر رود، امکان مداخله از انتهای آنها وجود دارد.
تکنیک دیگری که توسط بانک‌های مرکزی برای کنترل نرخ ارز خود استفاده می‌شود مداخله عملیاتی Operational Intervention نام دارد. این همان چیزی است که معمولاً وقتی از اصطلاح مداخله بانک مرکزی استفاده می‌کنیم می‌فهمیم.
در اینجا بانک مرکزی عملاً وارد بازار می‌شود و خریدوفروش ارز را بر اساس هدف خود آغاز می‌کند تا نرخ ارز را به نقطه خاصی برساند. معامله گران نگران مداخله بانک مرکزی هستند زیرا هدف بانک مرکزی تجارت پول نیست. تا زمانی که بتوانند به هدف خود برسند، از دست دادن پول راضی هستند! بنابراین، یک مداخله عملیاتی می‌تواند باعث کاهش قابل‌توجهی در ذخایر فارکس بانک‌های مرکزی شود. به همین دلیل است که توصیه می‌شود از این خط‌مشی کم استفاده شود.
یک مداخله هماهنگ Concerted Intervention مانند ترکیبی بین مداخله کلامی و مداخله عملیاتی است. اولاً، همان‌طور که از نام آن پیداست، مداخله هماهنگ مستلزم اقدام هماهنگ چندین بانک مرکزی است؛ بنابراین، چندین بانک مرکزی ممکن است شروع به افزایش نرخ ارزهای خاص در بازار کنند. سپس، به‌عنوان بخشی از اقدام هماهنگ، یکی از این بانک‌های مرکزی ممکن است درواقع مداخله عملیاتی را برای اصلاح نرخ ارز آغاز کند، درحالی‌که سایر بانک‌ها ممکن است فعالیت کلامی خود را افزایش دهند؛ بنابراین، فعالان بازار در معرض تهدید چند بانک مرکزی در یک‌لحظه قرار دارند. اگر قرار باشد چند بانک مرکزی به‌طور هم‌زمان مداخله کنند، می‌توانند نرخ ارز در بازارها را در عرض چند دقیقه به‌شدت تغییر دهند.
مداخله هماهنگ تنها زمانی صورت می‌گیرد که بسیاری از بانک‌های مرکزی هدف یکسانی داشته باشند، یعنی بخواهند نرخ ارز خاصی را کنترل کنند. معمولاً مداخله کلامی از همه بانک‌های مرکزی به نتایج مطلوب می‌رسد. ممکن است یک یا دو بانک مرکزی واقعاً مجبور به مداخله شوند. بااین‌حال، تنها در موارد نادر، چندین بانک مرکزی باید مداخلات عملیاتی برای اصلاح نرخ ارز انجام دهند.
مداخله Sterilized Intervention شکل دیگری از مداخله عملیاتی بانک مرکزی است. اصطلاح عقیم‌سازی از علوم پزشکی گرفته‌شده است. در این زمینه به این معنی است که بانک مرکزی عملیاتی را انجام می‌دهد که بر نرخ ارز در بازار فارکس تأثیر می‌گذارد. بااین‌حال، درعین‌حال اقداماتی را انجام می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که هیچ‌یک از فعالیت‌های خود در بازار هیچ تأثیری بر تجارت و تجارت در داخل کشور خود نداشته باشد؛ بنابراین به‌طور مؤثر مداخله را تا آنجا که به کشور اصلی مربوط می‌شود عقیم می‌کند.
بیایید این را با کمک یک مثال درک کنیم. بیایید بگوییم که فدرال رزرو نگران کاهش ارزش دلار در برابر روپیه هند است و می‌خواهد برای تغییر این وضعیت اقدام کند. در این صورت فدرال رزرو روپیه هند را در بازار می‌فروشد و از آن دلار می‌خرد. این منجر به دو اثر خواهد شد. اولا عرضه روپیه را افزایش می‌دهد و ثانیاً عرضه دلار را کاهش می‌دهد. هدف فدرال رزرو در بازار فارکس محقق خواهد شد.
بااین‌حال، این سیاست یک اثر جانبی نیز دارد. درنتیجه این معامله، تعداد دلار در اقتصاد ایالات‌متحده به‌طور ناگهانی افزایش می‌یابد. این می‌تواند باعث تورم و سایر مسائل اقتصادی نیز شود؛ بنابراین، برای مقابله با این وضعیت، فدرال رزرو اوراق قرضه ایالات‌متحده را در بازار بفروشد. درنتیجه دلار را از بازار داخلی حذف می‌کند (اثر را عقیم می‌کند). اکنون تعهد دولت جایگزین دلار می‌شود و تورم و سایر آثار آن کنترل می‌شود.
در طول تاریخ مداخلات ارزی مختلفی رخ‌داده است که می‌توان به موارد مهم زیر اشاره کرد.
توافق پلازا (1985): توافق پلازا توافقی بود که توسط پنج اقتصاد بزرگ (ایالات‌متحده، ژاپن، آلمان، فرانسه و بریتانیا) برای کاهش ارزش دلار آمریکا در برابر سایر ارزهای اصلی، به‌ویژه ین ژاپن و مارک آلمان، به دست آمد. این توافق شامل مداخله هماهنگ بانک‌های مرکزی این کشورها برای فروش دلار آمریکا و خرید سایر ارزها در بازار ارز بود.
چهارشنبه سیاه (1992): در 16 سپتامبر 1992، بانک انگلستان پس از ناکامی در حفظ ارزش پوند در محدوده موردتوافق، مجبور به خروج از مکانیسم نرخ ارز اروپا (ERM) شد. بانک انگلستان برای تقویت پوند اقدام به خرید پوند و فروش ارزهای خارجی در بازار ارز می‌کرد، اما تلاش‌های آن توسط نیروهای بازار تحت تأثیر قرار گرفت.
بحران مالی آسیایی (1997): در طول بحران مالی آسیا، چندین کشور ازجمله تایلند، اندونزی و کره جنوبی در بازار ارز مداخله کردند تا از ارزهای خود در برابر حملات سفته‌بازی دفاع کنند. بااین‌حال، تلاش‌های مداخله‌ای آنها تا حد زیادی ناموفق بود و بسیاری از این کشورها درنهایت مجبور به کاهش ارزش پول خود شدند.
بانک ملی سوئیس (2011-2015): بانک ملی سوئیس (SNB) بین سال‌های 2011 تا 2015 به‌شدت در بازار ارز مداخله کرد تا از افزایش بیش‌ازحد فرانک سوئیس در برابر یورو جلوگیری کند. SNB یورو و سایر ارزها را خرید و ذخایر ارز خارجی خود را افزایش داد که در سال 2014 به رکورد 766 میلیارد فرانک رسید. بااین‌حال، SNB درنهایت سیاست مداخله خود را در سال 2015 کنار گذاشت که منجر به افزایش شدید فرانک سوئیس شد.
همه‌گیری کویید COVID-19 (2020-2021): در پاسخ به تأثیر اقتصادی همه‌گیری COVID-19، چندین بانک مرکزی ازجمله فدرال رزرو ایالات‌متحده و بانک مرکزی اروپا درگیر مداخله گسترده در بازار ارز شدند. بانک‌های مرکزی تریلیون‌ها دلار اوراق قرضه دولتی و سایر اوراق بهادار خریداری کردند که منجر به تضعیف ارز آنها در برابر سایر ارزهای اصلی شد.
این مثال‌ها انگیزه‌ها و نتایج متفاوت مداخلات ارزی را در طول تاریخ نشان می‌دهند. درحالی‌که مداخله ارزی می‌تواند یک ابزار سیاست‌گذاری قدرتمند باشد، اثربخشی و پیامدهای منفی بالقوه آن موضوع بحث در میان اقتصاددانان است.
در این مقاله به‌صورت کلی به مفهوم مداخله ارزی، عملکرد آن و همچنین انواع آن اشاره شد.
به‌صورت کلی می‌توان گفت که مداخله ارزی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک بانک مرکزی برای تأثیرگذاری بر ارزش آن، ارز کشور را در بازار ارز خریداری یا بفروشد بنابراین می‌تواند برای تأثیرگذاری بر حرکت در هر جهت مورداستفاده قرار گیرد، اما مداخلات ارزی اغلب باهدف پایین نگه‌داشتن ارزش پول داخلی نسبت به ارزهای خارجی انجام می‌شود.
همچنین راه‌های متعددی وجود دارد که بانک‌های مرکزی می‌توانند در بازارها مداخله کنند که در بالا به‌صورت کامل به آنها اشاره کردیم.
شما دوستان عزیز می‌توانید نظرات و سؤالات خود را با ما به اشتراک بگذارید تا در سریع‌ترین زمان به آنها پاسخ داده شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درزمینهٔ اقتصاد کلان می‌توانید از مقالات زیر استفاده کنید و اگر قصد دارید که به‌صورت حرفه‌ای درزمینهٔ اقتصاد کلان آموزش ببینید می‌توانید از دوره اقتصاد کلان و فاندامنتال فارکس استفاده کنید.
به‌صورت کلی مداخله ارزی یا Currency intervention نوعی سیاست پولی است. مداخله ارزی زمانی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی یک کشور ارز خود را در بازار ارز خریداری یا می‌فروشد تا بر ارزش آن تأثیر بگذارد.
به‌صورت کلی مداخله ارزی به چهار روش: مداخله کلامی، مداخله عملیاتی، مداخله هماهنگ و مداخله عقیم شده تقسیم کرد.
خطرات و مزایای مداخله ارزی موضوع بحث در میان اقتصاددانان است. درحالی‌که مداخله می‌تواند در تأثیرگذاری بر نرخ ارز و دستیابی به اهداف کلان اقتصادی مؤثر باشد، می‌تواند عواقب ناخواسته‌ای مانند بی‌ثبات کردن بازارهای مالی و تحریک شرکای تجاری را به دنبال داشته باشد.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
نظرات :
EhsanKamandpour
1402-11-18درود ممنونم بابت مقاله کاملتون به نظرتون احتمال این که مداخله ارزی در سال های پیش رو وجود داشته باشه هستش؟
مدیر وبسایت
1403-02-17با سلام و احترام فراوان خدمت شما دوست عزیز، مداخله ارزی در سال های آینده محتمل هستش. بانک‌های مرکزی ممکنه از آن برای آرام کردن نوسان ارزها، مبارزه با جنگ ارزی یا محافظت از اقتصاد خود استفاده کنند. با این حال، اثربخشی به عواملی مانند اندازه ذخایر، شرایط بازار و اقدام هماهنگ با سایر کشورها بستگی دارد.
Elham
1402-11-29ممنونم بابت مطالب جامع و عالیتون. به نظرتون مداخله ارزی مستقیم بیشتر تاثیر گذار هستش یا غیر مستقیم؟
مدیر وبسایت
1403-02-17با سلام و احترام فراوان خدمت شما دوست عزیز، به طور کلی اثربخشی مداخله مستقیم در مقابل غیرمستقیم ارز به عوامل مختلفی از جمله شرایط بازار، اهداف مداخله و اعتبار و توانایی بانک مرکزی یا مقام پولی انجام دهنده مداخله بستگی دارد.
AshorKazemi
1403-01-12سلام با توجه به وضعیت فعلی ین ژاپن آیا امکان مداخله ارزی وجود داره؟
مدیر وبسایت
1403-02-07با سلام و احترام فراوان خدمت شما دوست عزیز، مداخله ارزی ژاپن بسیار محتمل است. ضعف ین در برابر دلار توسط مقامات بیش از حد تلقی می شود و نظرات اخیر نشان می دهد که آنها آماده اقدام هستند. با این حال، سیاست پولی ضعیف بانک مرکزی ژاپن و تداوم تقویت دلار اوضاع را پیچیده می کند و باید منتظر داده ها و سخنرانی های آینده باشیم.