بازارگردانی در بورس، فرآیندی است که طی آن عرضه و تقاضا در بازار تنظیم می‌شود. به عبارت دیگر بازارگردان در زمان رکود بازار در نقش خریدار سهام و در زمان رونق بازار که حجم تقاضا بالاست، در نقش فروشنده ظاهر شده و نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهد. در ادامه تمام نکات مهم فعالیت بازارگردانی و تاثیر آن بر قیمت سهام را بررسی خواهیم کرد.
بازارگردان (Market Maker) یکی از نهادهای مالی بازار سرمایه در ایران است که با دارا بودن مجوز مربوطه، وظیفه تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار را به عهده دارد. نقش بازارگردان در حفظ تعادل بازار به خصوص در مواقع تشکیل صف خرید و فروش مشخص می‌شود.
فرض کنید سهام الف دچار صف فروش شده است. اگر این سهم بازارگردان فعال داشته باشد، با توجه به دستورالعمل‌های بازارگردانی و به منظور متعادل کردن عرضه، شروع به خرید سهام از فروشنده‌ها می‌کند. حال اگر این نماد، بازارگردان نداشته باشد، ممکن است صف فروش آن تا چندین روز ادامه پیدا کند.
دستورالعمل بازارگردانی، نحوه فعالیت بازارگردان در بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران را مشخص می‌کند.
مهمترین پارامترهای بازارگردانی عبارتند از:
نمونه اطلاعیه بازارگردانی در نماد حتوکا به همراه مهمترین پارامترهای آن در تصویر زیر نشان داده شده است.
منظور از حداقل معاملات روزانه در بازارگردانی، معاملات آن تعداد از اوراق بهادار در یک روز معاملاتی است که بازارگردان متعهد به ایفای آن است.
منظور از حداقل سفارش انباشته، حداقل تعدادی از اوراق بهادار است که بازارگردان برای انجام سفارشات خرید و فروش بایستی تا زمان ایفای تعهدات روزانه در سامانه معاملات بورس نگهداری کند.
منظور از دامنه مظنه در بازارگردانی، اختلاف میان پایین‌ترین قیمت خرید و بالاترین قیمت فروشی است که بازارگردان آن ورقه بهادار در سامانه معاملاتی وارد می‌نماید. دامنه مظنه به صورت درصدی تعیین شده و مبنای محاسبه آن، پائین‌ترین قیمت سفارش خریدی بوده كه مجموع حجم سفارش‌های خرید تا آن قیمت، برابر یا بیشتر از حداقل سفارش انباشته است.
برای مثال اطلاعیه آغاز بازارگردانی در نماد معاملاتی «دفارا» را با دامنه منظه ۲.۵ درصدی در نظر بگیرید.
اگر پایین‌ترین قیمتی که بازارگردان برای سفارش خرید دفارا در یک روز معاملاتی وارد کند، ۳۰۰۰ تومان باشد و مجموع سفارشی که پیش از رسیدن به این قیمت انجام داده معادل یا بیشتر از حداقل انباشته باشد، حداکثر قیمتی که بازارگردان می‌تواند همان سهام را به فروش برساند، مثبت ۵ درصد (نسبت به قیمت مبنای ۳۰۰۰ تومان) است. به عبارت دیگر بازارگردان می‌تواند نماد را با حداکثر قیمت ۳۱۵۰ تومان به فروش برساند.
بازارگردان‌ها مطابق دستورالعمل بازارگردانی، معاملات خرید و فروش زیادی را در طول یک روز معاملاتی انجام می‌دهند. در این بین شرکت‌های بازارگردانی می‌توانند از اختلاف کم میان قیمت خرید و فروش (شکاف قیمتی) در حجم بالای معاملات خود سود ببرند. البته فعالیت شرکت بازارگردانی ممکن است در برخی موارد به تولید سود منجر نشود.
برای مثال در زمانی که بازار دچار ریزش می‌شود، بازارگردان به علت تعهدِ خرید سهام باید روزانه حداقل تعداد مشخصی سهام را خریداری کند. در صورت افزایش فشار عرضه و افت بیشتر قیمت‌ها، احتمال متضرر شدن بازارگردان بیشتر می‌شود.
در نهایت می‌توان گفت با اینکه هدف از بازارگردانی، کسب سود نیست با این وجود انجام تعداد بالای معاملات در قیمت‌های متفاوت خرید و فروش، احتمال بازدهی بازارگردان از بازار را افزایش می‌دهد.
صندوق بازارگردانی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که با هدف خرید و فروش اوراق بهادار در چارچوب دستورالعمل بازارگردانی، به جمع‌آوری سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران پرداخته و از این محل برای خود و سرمایه گذاران بازدهی کسب می‌نماید.
بر اساس آخرین مصوبه مربوط به سقف نرخ كارمزدها و خدمات در بازار سرمایه ایران در سال 1399، نرخ کارمزد خرید و فروش عملیات بازارگردانی، معادل ۲۰٪ سقف نرخ‌های کارمزد معمول اوراق بهادار در هر معامله است. به عبارت دیگر کارمزد بازارگردانی نسبت به کارمزد معاملات عادی، ۸۰٪ تخفیف دارد و علاوه بر این، بازارگردان در زمان فروش سهام از پرداخت مالیات معاف است.
سازمان بورس، ایستگاه‌های معاملاتی جداگانه‌ای برای فعالیت بازارگردان‌ها در نظر گرفته است. بنابراین بازارگردان می‌تواند از طریق این ایستگاه (بدون پرداخت هزینه) تنها به ثبت سفارش در نمادی که بازارگردانی آن را به عهده گرفته است، بپردازد. ایستگاه معاملاتی به صورت مستقیم به هسته معاملات متصل می‌شود.
تفاوت بازارگردان و سبدگردان به ماهیت فعالیت آنها مرتبط است. در بازارگردانی، خرید و فروش سهام به منظور تنظیم عرضه و تقاضا و حفظ نقدشوندگی سهام انجام می‌شود اما در سبدگردانی، خرید و فروش سهام یا سایر اوراق بهادار به منظور کسب بیشترین بازدهی برای شرکت سبدگردان انجام می‌شود. در واقع درصدی از این بازدهی به شرکت سبدگردان و مابقی آن به شخص سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد.
منظور از بازارگردانی مبتنی بر حراج، فعالیتی است که طی آن بازارگردان در بازه زمانی تعهد خود به طور همزمان سفارش خرید و فروش را با رعایت حداقل سفارش انباشته و دامنه مظنه در سامانه معاملاتی ثبت می‌کند.
به زبان ساده، بازارگردان با ثبت سفارشات خرید و فروش در یک دامنه مظنه محدود، قیمت را به تعادل رسانده و خریداران و فروشندگان می‌توانند از وجود طرف دوم معامله مطمئن باشند.
نوع دیگر بازارگردانی، مبتنی بر مذاکره است. در بازارگردانی مبتنی بر مذاکره، خرید حداقل به قیمت اسمی به عنوان تعهد بازارگردان تعریف می‌شود. در واقع نقش بازارگردان در این روش، ضمانت اسمی اوراق است.
مهمترین تاثیر بازارگردانی بر قیمت سهام، متمایل کردن آن به سمت ارزش ذاتی سهام است. برای مثال در مواقعی که به علت هیجانات کاذب، قیمت سهام بیشتر از ارزش ذاتی شود، بازارگردان اقدام به عرضه و فروش نماد می‌کند.
قیمت سهام در بورس تحت تاثیر عوامل بنیادی و تکنیکال، شرایط اقتصادی و سیاسی و رفتارهای جمعی سرمایه‌گذاران است. ترکیب تمام این عوامل و پیشبینی قیمت آینده سهام، مهارتی است که به کسب دانش و صرف زمان کافی جهت انتخاب بهترین سهم‌ها از میان انبوه نمادهای موجود در بازار سرمایه نیاز دارد.
در صورت عدم برخورداری از زمان کافی جهت یادگیری سرمایه‌گذاری در بورس یا شناسایی سهم‌های مستعد رشد، به انجمن خبرگان سرمایه‌گذاری در ایران مراجعه کرده و همگام و همزمان با آنها به خرید و فروش سهم‌های منتخب بازار بپردازید تا از بازدهی بالای پرتفوی بورسی این انجمن برخوردار شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه استفاده از سیگنال سهامِ ارائه شده توسط انجمن خبرگان به این قسمت مراجعه کنید.
خیر. هدف اصلی بازارگردانی در بورس حفظ تنظیم عرضه و تقاضا و افزایش نقدشوندگی سهام است. از آنجایی که منابع بازارگردان‌ها محدود است، نمی‌توان با فعالیت‌های بازارگردانی، در زمان ریزش شدید قیمت‌ها انتظار جلوگیری از افت قیمت سهام را داشت.
بازارگردان با فروش سهام در یک طرف بازار و خرید آن در طرف دیگر به محدود شدن دامنه نوسان کمک می‌کند. برای مثال اگر در یک روز معاملاتی، سهام در بازه منتهی الیه مثبت و منفی ۷٪ معامله شود، بازارگردان می‌تواند با انجام معاملات در هر دو طرف، دامنه نوسان را به مثبت و منفی ۱٪ برساند. بدین وسیله قیمت به تعادل رسیده و دامنه نوسان قیمت محدود می‌شود.
بازارگردان می‌تواند به هنگامی که به دلایل هیجانات موجود در بازار، فاصله قیمت سهام نسبت به ارزش ذاتی آن کم یا زیاد شده، با انجام معاملات مضاعف در یک طرف معامله به نزدیک کردن قیمت به ارزش ذاتی و یا حفظ ارزش ذاتی سهام کمک کند.
۱- هر چه عمق بازار کمتر شود، احتمال تشکیل صف خرید یا فروش بیشتر می‌شود. در چنین شرایطی فعالیت بازارگردان‌ها بیشتر می‌شود.
۲- هر چه عرض بازار بیشتر باشد، نقدشوندگی نیز بیشتر خواهد شد و بازارگردان‌ها می‌توانند با ریسک و سود کمتر به فعالیت بپردازند. از آنجایی که حجم معاملات بازارگردان‌ها بسیار بالاست، سود کم نسبت به حجم معامله به بازدهی بالای بازارگردان منجر خواهد شد.
۳- هر چه تعداد سرمایه‌گذاران اطلاعات‌مدار در بورس بیشتر باشد، احتمال ایجاد عدم تعادل در بازار بیشتر است. چون این سرمایه‌گذاران هر لحظه امکان ورود به سهم یا خروج از آن (بر مبنای اطلاعات خود) را دارند. به طور کلی هر چه عدم تعادل میان عرضه و تقاضا در بازار بیشتر باشد، فعالیت بازارگردان بیشتر خواهد شد.
لیست بازارگردا‌های بورس به همراه سایر جزئیات بازارگردانی مانند دامنه مظنه، دوره زمانی بازارگردانی و ... در این قسمت وجود دارد. لیست بازارگردا‌های فرابورس را با مراجعه به این قسمت مطالعه نمایید.
لیست تعدادی از بازارگردان‌های بورس در جدول زیر نشان داده شده است.
فعالیت بازارگردانی در بورس مزایای بسیاری دارد. به طور خلاصه می‌توان گفت بازارگردان، طرف مقابلِ حجم معاملات سرمایه‌گذار را در اختیار می‌گیرد. بدین ترتیب در زمان فروش سهام توسط سایر سرمایه‌گذاران، در نقش خریدار ظاهر شده تا تمام سفارشات فروش تامین شوند. برعکس در زمان تقاضای بالای سرمایه‌گذاران برای خرید یک سهم، بازارگردان طرف فروش را گرفته تا تمام سفارشات خرید تامین شود.
پیشنهاد می‌کنیم جهت آشنایی با سایر ضوابط و نکات مهم سرمایه‌گذاری در بورس از مقالات زیر استفاده نمایید.
اصلی‌ترین هدف از بازارگردانی در بورس، برقراری تعادل میان عرضه و تقاضا است. بنابراین در زمان رکود بازار، سهامداران می‌توانند از امکان فروش سریع سهام و در زمان رونق بازار از امکان خرید سهام در کمترین زمان ممکن مطمئن باشند.
نقش بازارگردان در بورس کمک به تنظیم عرضه و تقاضا، حفظ نقدشوندگی و افزایش آن، کمک به رفع صف خرید و فروش و گره معاملاتی، کاهش نوسانات قیمت و کمک به متمایل کردن قیمت سهام به سمت ارزش ذاتی آن است.
لینک کوتاه: https://amoozesh-boors.com/i/smm
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
